28 giờ ở Cố đô Huế

[tunbo]

Các lăng tẩm ở Huế, một số có các vòng La thành được xây dựng (như lăng Minh Mạng, lăng Tự Đức,..) một số lại tận dụng địa thế tự nhiên làm La thành, chứ không xây dựng La thành cụ thể (lăng Gia Long, lăng Thiệu Trị).
Vua Minh Mạng là người nghiêm khắc, khoa học. Bố cục lăng có thể cho thấy cá tính của nhà vua. Bên trong La thành, các công trình kiến trúc được bố trí đối xứng nhau từng cặp qua một đường trục chính xuyên tâm lăng (sơ đồ). Tất cả đều được sắp xếp theo một trật tự chặt chẽ, có hệ thống - giống như xã hội đương thời, được nhà vua tổ chức theo chính sách trung ương tập quyền.
Ở phần trước lăng, các kiến trúc khá thưa, càng vào sâu, mật độ các công trình kiến trúc càng dày đặc. Bửu thành là nơi có mộ nhà vua, được xây theo hình tròn, biểu thị vua là mặt trời.
mặc dù mang tính uy nghiêm đường bệ, lăng Minh Mạng vẫn có những nét đẹp quyến rũ của thiên nhiên đã được những người thợ tài hoa ngày xưa chỉnh trang lại để làm bối cảnh cho các công trình kiến trúc.


Con đường đất vào lăng hiện tại. Lúc này mới khoảng 7g sáng mà đã nắng.


Bức Bình phong của lăng Minh Mạng


Phía sau Bình phong là Đại Hồng Môn.


Đại Hồng Môn nhìn từ bên ngoài La Thành, sau bức Bình phong, hai con nghê đá hai bên. Đại Hồng Môn là cổng giữa, hai bên là Tả Hồng Môn và Hữu Hồng Môn. Đại Hồng Môn chỉ được mở một lần để đưa thi hài vua vào lăng, và được đóng chặt lại đến bây giờ (về nguyên tắc là thế, nhưng hình như tôi đã từng nhìn thấy một bức ảnh chụp cánh cổng gỗ của Đại Hồng Môn đang mở, mà chưa tìm lại được)


Để vào thăm lăng, hiện tại phải đi qua cửa bên phải, thẳng con đường đất rợp bóng cây, sau đó qua cây cầu nhỏ này để đến trước Sân chầu (Bái Đình)

[tunbo]

Qua bên trong vòng La thành, để vào lăng, phải đi qua cây cầu nhỏ qua hồ Trừng Minh (nghĩa là Lắng trong, không tì vết)


Phía bên trong các Hồng Môn có 3 dãy bậc thang, ứng với 3 cửa, được phân chia bởi 2 cặp rồng đá như lan can.


Cánh cổng gỗ của Đại Hồng Môn, mà theo truyền thuyết, chỉ mở một lần duy nhất khi đưa thi hài vua vào lăng.

Qua Đại Hồng Môn là Sân chầu (Bái Đình), nói chung ở các lăng tuy có khác nhau đôi chút về số lượng hoặc kích thước các công trình, nhưng đều gồm các phần chính : Cổng chính - Sân chầu - Bi Đình - Khu vực Tẩm điện (nơi thờ thần vị của vua và hoàng hậu, cùng các công trình kiến trúc khác làm nơi ở của những bà phi làm công việc hương khói sau khi vua mất) - Bửu thành (mộ vua).
Sân chầu là một khoảng sân rộng lớn, được lát bằng gạch Bát Tràng. Hai bên là hai dãy tượng quan văn võ, tượng, mã và con Nghê. Thường là mỗi dãy tượng gồm 5 vị quan văn võ đứng chầu, cùng 1 mã, 1 tượng.


Dãy tượng nhân mã bên trái Sân chầu (chụp 30/4/2009, trời mưa)


Dãy tượng nhân mã bên phải Sân chầu (chụp 14/6/2009, trời nắng)

[tunbo]

Bi Đình (Nhà bia)

Bi Đình lăng Minh Mạng là một tòa lầu được xây trên một cái gò nhỏ - được gọi là đồi Phụng Thần Sơn, bên trong có tấm bia Ngự chế bằng đá lớn, được trang trí tỉ mỉ. Bia này được gọi là bia Thánh Đức Thần Công (Đức ngang bậc Thánh, Công sánh bậc Thần), thường là của vua đời sau ca tụng công đức của vị vua nằm trong lăng. (Tuy nhiên trong số các lăng tẩm ở Huế, tấm bia ở lăng Tự Đức do chính nhà vua chấp bút soạn, còn lăng Dục Đức không có bia)


Chữ khắc trên bia và các hoa văn trang trí


Chân đế bia chạm đầu rồng ở giữa.
Tấm bia trong lăng Minh Mạng do vua Thiệu Trị chấp bút soạn lời, và được dựng lên ngày 25/1/1842.

[tunbo]

Lối dẫn lên Bi Đình là các bậc thang được lát đá, lan can phía dưới là 2 con rồng đá lớn được tạc ẩn hiện trong mây, nhưng trông rất uy nghiêm.


Lan can của lớp bậc thang thứ hai, nơi bao lơn nhô ra, là hai con rồng đá nhỏ hơn


Lan can của lớp bậc thang trên cùng.

Lăng Ming Mạng được thiết kế theo một trục dọc, toàn thể lăng giống như một thân người với trục trung tâm gọi là trục Thần Đạo. Phần Bi Đình trở về phái trước, mật độ bố trí các công trình rất thưa, càng về phía sau càng dày đặc, tương ứng với cơ thể con người : phần mật độ kiến trúc thưa tương ứng với đôi chân, phần mật độ kiến trúc dày tương ứng với phần thân và đầu.


Từ Bi Đình nhìn về phía sau là khu vực Tẩm điện. Đầu tiên là sân triều lễ chia làm 4 bậc cấp từ thấp đến cao, qua sân triều lễ là đến Hiển Đức Môn. Hiển Đức Môn vào thời điểm hiện tại đang được trùng tu, nên xung quanh đang đầy giàn giáo và các loại vật liệu xây dựng.

[tunbo]

Do Hiển Đức Môn đang đóng cửa trùng tu, phải đi ngược ra bên hồ Trừng Mình để tiếp tục vào phía sau của lăng.


Tường đổ nát rêu phong, phía hông bên phải Bi Đình


Ven theo bờ hồ Trừng Minh, đến ngang với Hiển Đức Môn, có cửa nhỏ này để vào khu Tẩm điện. Đợt tour 30/4/2009, mình mới đi đến đây, đã gặp mọi người từ trong kéo ra để ... về

[tunbo]

Hiển Đức Môn mở đầu cho khu vực Tẩm điện, được giới hạn trong một lớp thành hình vuông biểu trưng mặt đất (từ ý niệm trời tròn, đất vuông). Điện Sùng Ân nằm ở giữa được coi là trung tâm, chung quanh có Tả, Hữu Phối Điện (trước) và Tả, Hữu Tùng Phòng (sau) như những vệ tinh chung quanh.


Điện Sùng Ân - trung tâm của khu vực Tẩm điện

Trong Điện Sùng Ân thờ bài vị của vua Minh Mạng và bà Tá Thiên Nhân Hoàng hậu. Về nguyên tắc, BQL lăng không cho chụp ảnh bên trong điện, nhưng do một may mắn ngẫu nhiên, vì khi tôi đến đó còn rất sớm, vào đến điện Sùng Ân mới chỉ hơn 7g sáng một chút. Cả khu lăng khi ấy còn rất vắng, dù nắng đã vàng rực trên các khóm cây, khi tôi vào điện, chỉ có duy nhất tôi là khách, cùng một anh chàng bảo vệ ngồi ở cái bàn ngay sau cửa ra vào. Anh ta nói ngay : " Yêu cầu anh không được chụp ảnh trong điện thờ, có bảng cấm chụp ảnh kia kìa". Lúc ấy cậy vắng người, cứ mồm thì vâng dạ, tay thì ... bấm máy. Nhưng trời còn sớm, dù ngoài sân có nắng, nhưng trong điện còn khá tối, tôi đánh liều nấp sau một cây cột và nhá đèn flash để chụp. Anh chàng phát hiện ra, ròi bàn tiến lại ... ngó mặt mình một hồi, rồi đột nhiên hạ giọng : "Giờ đang vắng, anh muốn chụp thì chụp nhanh mấy kiểu, rồi thôi đi, tôi canh cho. Nhưng nếu có người đến, tôi bảo thôi là phải thôi ngay đấy". Hì, đúng là số hên (nhưng sau đó chừng 10 phút có một cặp khoai Tây trung niên đến, quay phim mà chả bị nhắc - chắc người ta không muốn cho chụp có flash nhá sáng trong khu vực tôn nghiêm).

Điện Sùng Ân là điện thờ chính của lăng Minh Mạng, kiến trúc tuy đơn giản, nhưng nội thất trang nghiêm và rất đẹp. Trên các xà ngang là các tấm bảng gỗ nhỏ được trang trí bằng nghệ thuật chạm trổ, sơn son thếp vàng với các chữ Hán và nhiều kiểu cành dây leo, hoa lá cách điệu.


Bức gỗ ghi tên Sùng Ân Điện




Ban thờ chính trong Điện Sùng Ân


Bài vị của vua Minh Mạng và Tá Thiên Nhân Hoàng hậu Hồ Thị Hoa - mẹ đẻ của vua Thiệu Trị (miếu hiệu của vua Minh Mạng là Thánh Tổ Nhân Hoàng đế)


Phía hiên hậu của Sùng Ân Điện có bàn thờ này

[tunbo]

Trong khu vực Tẩm điện, Điện Sùng Ân là trung tâm, phía trước có Tả, Hữu Phối Điện, sau Hiển Đức Môn. Trong đó một tòa đã xuống cấp nặng, mái ngói lưu li ngày xưa đã bị vỡ nát, thay bằng mái tole cũng đã hoen rỉ gần hết.




Tả, Hữu Phối Điện - không rõ người ta tính theo hướng từ Hiển Đức Môn nhìn vào hay là từ Sùng Ân Điện nhìn ra, lại quên không đọc bảng hướng dẫn, nên không rõ cái nào là Tả, cái nào là Hữu.


Bên trong tòa điện còn mái ngói lưu li


Ngói lưu li cùng bộ đòn, xà mái bằng gỗ - hiện vật trưng bày.