28 giờ ở Cố đô Huế

[tunbo]

Kết thúc lễ tế, "Hoàng đế" lên kiệu hồi cung

Có một số tấm ảnh tư liệu cũ chụp lễ tế Nam Giao năm 1935, nhưng ảnh đen trắng, mờ quá, khó xem.


Lễ tế Nam Giao 1935 - tư liệu trên mạng.

[tunbo]

Đến Huế mà không đi thăm các khu lăng tẩm triều Nguyễn thì cũng thật phí. Đi khắp các khu lăng cũng tốn khá thời gian, mặt khác, cũng không thể bỏ qua Đại Nội, nên cuối cùng là dung hòa : đi cả hai nơi, xem trước để lần sau đi kỹ hơn. Ghé qua đàn Nam Giao chỉ là vì nó nằm ngay trên đường đi đến khu lăng, mà trời thì còn sớm quá. Đàn Nam Giao hiện tại cũng không có gì nhiều để chụp chẹp, nên chỉ gần nửa tiếng là rời đàn, tiếp tục hướng về phía Tây Nam thành phố để tới khu vực các lăng tẩm.

Các lăng tẩm Huế có một chủ đề tư tưởng chung, nhưng lại mang các phong cách nghệ thuật riêng.

- Lăng Gia Long : hoành tráng
- Lăng Minh Mạng : thâm nghiêm
- Lăng Thiệu Trị : thanh thoát
- Lăng Tự Đức : mơ mộng
- Lăng Dục Đức : đơn giản
- Lăng Đồng Khánh ; xinh xắn
- Lăng Khải Định : tinh xảo

Lẽ ra nên đi lăng Gia Long trước, nhưng lăng đó xa nhất, lại rộng lớn nhất, đi cả ngày mới xong, nên đành hẹn lần sau. Lần này thời gian có hạn, đi lăng Minh Mạng trước.

Minh Mạng là vị vua thứ hai của triều Nguyễn, được sử sách đánh giá là một vị vua thuộc hàng xuất sắc nhất triều Nguyễn. Trong thời kỳ tại vị, ông ta đã làm được rất nhiều việc, từ các công việc cải cách bộ máy triều đình, tổ chức thi cử, chinh phạt ngoại bang,... bên cạnh đó, ông ta cũng đã cho xây dựng nên nhiều công trình kiến trúc có giá trị văn hóa, nghệ thuật cao.

Năm Minh Mạng thứ 7 (1826) nhà vua bắt đầu sai các quan giỏi địa lý phong thủy tiến hành đi coi đất chuẩn bị xây lăng cho mình. Nhưng mãi 14 năm sau (1840) vua mới chọn được địa điểm cùng đồ án kiến trúc ưng ý - là vị trí lăg hiện nay.
Năm 1840, khi lên xem lại chỗ đất, vua đổi tên vùng núi Cẩm Kê ở đó thành Hiếu Sơn. Tháng 9/1840 triều đình huy động quân lính, thợ thuyền lên khu đất để điều chỉnh mặt bằng và xây vòng La thành bao quanh khu vực kiến trúc.
Qua đầu năm sau, nhà vua băng hà (20/1/1841), vua Thiệu Trị lên nối ngôi. Một tháng sau, 20/2/1841 vua Thiệu Trị tiếp tục cho tiến hành xây dựng lăng. Triều đình điều lên công trường gần 10.000 lính và thợ, lại cử Đại Học sĩ Trương Đăng Quế thường xuyên lên kiểm tra, trông coi công việc.
Ngày 20/8/1841, quan tài vua Minh Mạng được đưa vào chô ở Bửu thành bằng đường toại đạo. Tấm bia Thánh đức thần công trong Bi đình được dựng ngày 25/1/1842, nhưng phải sang đến năm 1843, công việc xây lăng mới hoàn tất.


Sơ đồ lăng Minh Mạng - ảnh sưu tầm Internet

Toàn bộ khu lăng trông giống như một người đang nằm ngủ, đầu gối lên một ngọn đồi cao, tứ chi xuôi duỗi ra thoải mái.


Không ảnh lăng Minh mạng - ảnh sưu tầm Internet

[tunbo]

Các lăng tẩm ở Huế, một số có các vòng La thành được xây dựng (như lăng Minh Mạng, lăng Tự Đức,..) một số lại tận dụng địa thế tự nhiên làm La thành, chứ không xây dựng La thành cụ thể (lăng Gia Long, lăng Thiệu Trị).
Vua Minh Mạng là người nghiêm khắc, khoa học. Bố cục lăng có thể cho thấy cá tính của nhà vua. Bên trong La thành, các công trình kiến trúc được bố trí đối xứng nhau từng cặp qua một đường trục chính xuyên tâm lăng (sơ đồ). Tất cả đều được sắp xếp theo một trật tự chặt chẽ, có hệ thống - giống như xã hội đương thời, được nhà vua tổ chức theo chính sách trung ương tập quyền.
Ở phần trước lăng, các kiến trúc khá thưa, càng vào sâu, mật độ các công trình kiến trúc càng dày đặc. Bửu thành là nơi có mộ nhà vua, được xây theo hình tròn, biểu thị vua là mặt trời.
mặc dù mang tính uy nghiêm đường bệ, lăng Minh Mạng vẫn có những nét đẹp quyến rũ của thiên nhiên đã được những người thợ tài hoa ngày xưa chỉnh trang lại để làm bối cảnh cho các công trình kiến trúc.


Con đường đất vào lăng hiện tại. Lúc này mới khoảng 7g sáng mà đã nắng.


Bức Bình phong của lăng Minh Mạng


Phía sau Bình phong là Đại Hồng Môn.


Đại Hồng Môn nhìn từ bên ngoài La Thành, sau bức Bình phong, hai con nghê đá hai bên. Đại Hồng Môn là cổng giữa, hai bên là Tả Hồng Môn và Hữu Hồng Môn. Đại Hồng Môn chỉ được mở một lần để đưa thi hài vua vào lăng, và được đóng chặt lại đến bây giờ (về nguyên tắc là thế, nhưng hình như tôi đã từng nhìn thấy một bức ảnh chụp cánh cổng gỗ của Đại Hồng Môn đang mở, mà chưa tìm lại được)


Để vào thăm lăng, hiện tại phải đi qua cửa bên phải, thẳng con đường đất rợp bóng cây, sau đó qua cây cầu nhỏ này để đến trước Sân chầu (Bái Đình)

[tunbo]

Qua bên trong vòng La thành, để vào lăng, phải đi qua cây cầu nhỏ qua hồ Trừng Minh (nghĩa là Lắng trong, không tì vết)


Phía bên trong các Hồng Môn có 3 dãy bậc thang, ứng với 3 cửa, được phân chia bởi 2 cặp rồng đá như lan can.


Cánh cổng gỗ của Đại Hồng Môn, mà theo truyền thuyết, chỉ mở một lần duy nhất khi đưa thi hài vua vào lăng.

Qua Đại Hồng Môn là Sân chầu (Bái Đình), nói chung ở các lăng tuy có khác nhau đôi chút về số lượng hoặc kích thước các công trình, nhưng đều gồm các phần chính : Cổng chính - Sân chầu - Bi Đình - Khu vực Tẩm điện (nơi thờ thần vị của vua và hoàng hậu, cùng các công trình kiến trúc khác làm nơi ở của những bà phi làm công việc hương khói sau khi vua mất) - Bửu thành (mộ vua).
Sân chầu là một khoảng sân rộng lớn, được lát bằng gạch Bát Tràng. Hai bên là hai dãy tượng quan văn võ, tượng, mã và con Nghê. Thường là mỗi dãy tượng gồm 5 vị quan văn võ đứng chầu, cùng 1 mã, 1 tượng.


Dãy tượng nhân mã bên trái Sân chầu (chụp 30/4/2009, trời mưa)


Dãy tượng nhân mã bên phải Sân chầu (chụp 14/6/2009, trời nắng)

[tunbo]

Bi Đình (Nhà bia)

Bi Đình lăng Minh Mạng là một tòa lầu được xây trên một cái gò nhỏ - được gọi là đồi Phụng Thần Sơn, bên trong có tấm bia Ngự chế bằng đá lớn, được trang trí tỉ mỉ. Bia này được gọi là bia Thánh Đức Thần Công (Đức ngang bậc Thánh, Công sánh bậc Thần), thường là của vua đời sau ca tụng công đức của vị vua nằm trong lăng. (Tuy nhiên trong số các lăng tẩm ở Huế, tấm bia ở lăng Tự Đức do chính nhà vua chấp bút soạn, còn lăng Dục Đức không có bia)


Chữ khắc trên bia và các hoa văn trang trí


Chân đế bia chạm đầu rồng ở giữa.
Tấm bia trong lăng Minh Mạng do vua Thiệu Trị chấp bút soạn lời, và được dựng lên ngày 25/1/1842.

[tunbo]

Lối dẫn lên Bi Đình là các bậc thang được lát đá, lan can phía dưới là 2 con rồng đá lớn được tạc ẩn hiện trong mây, nhưng trông rất uy nghiêm.


Lan can của lớp bậc thang thứ hai, nơi bao lơn nhô ra, là hai con rồng đá nhỏ hơn


Lan can của lớp bậc thang trên cùng.

Lăng Ming Mạng được thiết kế theo một trục dọc, toàn thể lăng giống như một thân người với trục trung tâm gọi là trục Thần Đạo. Phần Bi Đình trở về phái trước, mật độ bố trí các công trình rất thưa, càng về phía sau càng dày đặc, tương ứng với cơ thể con người : phần mật độ kiến trúc thưa tương ứng với đôi chân, phần mật độ kiến trúc dày tương ứng với phần thân và đầu.


Từ Bi Đình nhìn về phía sau là khu vực Tẩm điện. Đầu tiên là sân triều lễ chia làm 4 bậc cấp từ thấp đến cao, qua sân triều lễ là đến Hiển Đức Môn. Hiển Đức Môn vào thời điểm hiện tại đang được trùng tu, nên xung quanh đang đầy giàn giáo và các loại vật liệu xây dựng.

[tunbo]

Do Hiển Đức Môn đang đóng cửa trùng tu, phải đi ngược ra bên hồ Trừng Mình để tiếp tục vào phía sau của lăng.


Tường đổ nát rêu phong, phía hông bên phải Bi Đình


Ven theo bờ hồ Trừng Minh, đến ngang với Hiển Đức Môn, có cửa nhỏ này để vào khu Tẩm điện. Đợt tour 30/4/2009, mình mới đi đến đây, đã gặp mọi người từ trong kéo ra để ... về