28 giờ ở Cố đô Huế

[tunbo]

Sen trong Hồ Điện


Nghi Môn, phía xa xa trên cao là Hồng Trạch Môn


Từ Nghi Môn lên tới Hồng Trạch Môn là một sân chầu rộng lớn, chia làm 4 cao độ

[tunbo]

Sân chầu ở khu vực Tẩm điện rộng không kém sân chầu bên khu Lăng




Ở bậc sân gần sát Hồng Trạch Môn - nắng quá, nhưng ở góc này có nhiều cây.


Ở bậc sân cao nhất


Chiếc vạc trước cửa Hồng Trạch Môn, đã bị vỡ một mảng lớn bên hông, và gẫy mất một tai. Từ đầu thế kỷ XVIII, các vua Nguyễn cho bày nhiều Vạc hoặc Đỉnh đồng ngay trước cung điện, lăng tẩm như một biểu tượng thể hiện sự uy nghiêm và sức mạnh của triều đại (Ngày xưa, sau mỗi chiến thắng, người ta thường đúc Vạc hoặc Đỉnh từ những vật bằng đồng thu được của đối phương như là một cách thể hiện dụng ý tượng đài kỷ niệm chiến thắng). Đỉnh thường có hình tròn với 3 chân, 2 tai; hoặc hình chữ nhật với 4 chân 2 tai (các Đỉnh trong Hoàng thành thường là loại đỉnh tròn, càn ở các khu lăng thường là đỉnh chữ nhật như trong hình). Nhưng cái Đỉnh này (và cả bên lăng Minh Mạng cũng có một cái đặt trước Hiển Đức Môn kiểu chữ nhật 4 chân tương tự) có vẻ được đúc bằng gang chứ không phải bằng đồng.


Từ Hồng Trạch Môn nhìn xuống sân chầu, Nghi Môn và Hồ Điện, bức Bình Phong

[tunbo]

Hồng Trạch Môn - cổng vào khu vực Tẩm điện lăng Thiệu Trị.

Ngay lối cửa nhỏ bên phải hình - cửa duy nhất mở để ra vào hiện tại - đặt một cái bảng to tướng, ghi đại ý : Khu vực đang tiến hành thi công, sửa chữa. Cấm vào. Nhưng vì lúc đó trước sân nắng chang chang, chả có ai, nên mình coi như không có thấy cái bảng to bự đó, cứ cắm cúi xộc vào trong và ... giương máy chụp. Vào đến sân bên trong Hồng Trạch Môn, lập tức có một ông mặc đồng phục tiến ra.


Hồng Trạch Môn phía bên trong nhìn ra. Người đang đứng trong ô cửa, là vị nhân viên đang "mời" kẻ chụp ảnh đi ra.


Thang gỗ lên lầu trên của Hồng Trạch Môn

Đến nhát này xong, ông kia sốt ruột chạy lại ... dắt ra ngoài . Sau một hồi uốn lưỡi, có kết quả khả quan không ngờ, là vì biết khen cái này :


"Cái cây (hình như cây Vạn tuế) có vẻ quý quá, chú nhỉ?"

Thế là gãi đúng chỗ, ông ta bèn bảo : "Vào chụp lại đi, cây này được trồng từ khi lăng xây xong, năm 1848, tức là đến nay, nó ít nhất đã hơn 160 năm rồi đó".


Cây quý như hình con rồng bên canh Hồng Trạch Môn.

[tunbo]

Nghe ông ta kể, mình cũng thấy cái cây quả là ... quý thật, bèn chậc lưỡi khen mấy câu (thật tình). Tự dưng ông ta bảo : "Thôi, giờ để tui dẫn chú đi tham quan toàn khu này, chụp thoải mái, nhưng có ai hỏi, cứ nhận là cháu tôi mới ngoài Hà Nội vào nhé". (ặc, thấy mình nói tiếng Bắc, ông ấy phán ... như thật ). Thế rồi ông ấy dẫn tôi đi khắp khu Tẩm điện, và làm hướng dẫn viên luôn. Cám ơn ông chú tốt bụng, bõ công mình đội nắng lội bộ vào đây.




Tả, Hữu phối điện ngay sau Hồng Trạch Môn, phía trước Điện Biểu Đức. Mái ngói 2 tòa điện này, có vẻ vẫn là ngói cũ ngày xưa.


Điện Biểu Đức - điện thờ chính của vua Thiệu Trị. Đang trong quá trình trùng tu. Bên trong, ban thờ đã được tạm dọn đi để lấy chỗ thi công, ông chú không cho vào trong ấy.

[tunbo]

Tả, Hữu tùng viện là nơi ăn ở, sinh hoạt của các bà phi, thái giám,... của nhà vua lên ở Xương Lăng lo việc thờ tự vua. Hai tòa viện này, ngày nay đã xuống cấp trầm trọng, đang được chống đỡ để trùng tu.




Hai tòa viện cũ đã xuống cấp


Các cây cột giờ phải chống đỡ bằng gỗ thế này.


Các bức vách ngăn phòng ở của các bà phi - bằng dăm gỗ ép với đất sét, từ 1848 đến nay (theo lời của "guider")

[tunbo]

Đến đó là hết khu vực Tẩm điện của Xương Lăng, cũng không có nhiều công trình, và đang trong quá trình trùng tu, nên cũng không có gì nhiều để chụp.
Phía sau Tẩm điện của Xương Lăng, chếch về phía tay phải (từ ngoài vào), qua một vạt rừng thông thưa khoảng hơn 100m là đến khuôn viên Xương Thọ Lăng - lăng mộ của bà Thái hậu Từ Dũ, vợ vua Thiệu Trị, mẹ đẻ vua Tự Đức.

Bà Từ Dũ là một người phụ nữ được sử sách cũng như dân chúng đánh giá rất cao về tư cách và nhân phẩm. Bà nổi tiếng với vai trò làm mẹ của vua Tự Đức hơn là thời kỳ làm vợ vua Thiệu Trị, với kiến thức rộng lớn, bản tính cần kiệm, bà đã có ảnh hưởng nhiều đến vua Tự Đức. Bà mất năm 1902, thọ 92 tuổi, và tháng 5/1902 được an táng ở Xương Thọ Lăng trong khuôn viên Xương Lăng của vua Thiệu Trị.


Toàn cảnh khu lăng mộ bà Từ Dũ nhìn từ phía Tẩm điện Xương Lăng


Nhìn từ trước Xương Thọ Lăng : có một hồ nhỏ hình bán nguyệt làm Minh đường, hai cây Trụ biểu phía trước. Thẳng trước mặt, sau rặng thông là Bửu Thành Xương Lăng, chếch bên tay trái ảnh là khu Tẩm điện Xương Lăng


Xương Thọ Lăng, nhìn từ bờ hồ bán nguyệt trước lăng. Khu Xương Thọ Lăng mới hơn trăm năm, trông cũng hoang phế như toàn cảnh Xương Lăng.

[tunbo]

Các bậc lối đi gạch vỡ nát và các hàng lan can rêu phong, cổng vào lăng mộ đơn giản.


Từ cổng vào mộ nhìn ra phía trước lăng.

[tunbo]

Bình phong lăng mộ ngay sau cổng vào khu mộ.


Những nét trang trí trên Bình phong - từ 1902 đến nay.




Ngôi mộ đá đơn giản. Mộ được bao quanh bởi một vòng tường gạch thấp, có bức tương phía sau làm Hậu án xây cũng đơn giản, nhưng trang trí khá đẹp.

[tunbo]

Rời khỏi lăng bà Từ Dũ, ngồi nghỉ trong bóng mát của cây cối bên bờ Hồ Điện, quả thấy việc đến Lăng Thiệu Trị là quyết định sáng suốt. Ông xe ôm cũng bảo : "Rất ít người Việt thuê tui chở đến lăng Thiệu Trị, trong khi đến đây rất mát mẻ, yên tĩnh và cũng đẹp chả thua chỗ nào".
Tiếp tục tìm đường vào lăng Hiếu Đông - lăng mẹ vua Thiệu Trị - ở gần đấy, sau khi đã nhờ ông chú tốt bụng vẽ cho cặn kẽ. Lăng Hiếu Đông gần như đối xứng với Lăng Thiệu Trị qua con đường nhựa chạy ngang qua trước lăng. Từ con đường đất từ lăng Thiệu Trị đi ra, vượt qua đường nhựa, thẳng vào làng bằng con đường đất nhỏ, hai bên rợp bóng cây. Chỉ dẫn thì như thế, đi vào đường ấy chừng gần 1km là đến. Vừa đi vừa hỏi thăm dân, ai cũng bảo : đúng rồi, sắp tới rồi. (Vụ này phải hỏi đường, vì ông xe ôm cũng chưa từng vào lăng Hiếu Đông, dù biết lăng đó nằm gần Xương Lăng).


Đi vào đường làng chừng 500m thì thấy hai cây Trụ biểu của lăng Hiếu Đông, càng chắc mẩm là sắp đến rồi.

Nhưng càng đi tiếp, càng thấy như mình đi sai đường, đã vượt qua 2 cây Trụ biểu, xuyên qua hết khu làng, đến đồng không mông quạnh, không còn lối đi, mà không thấy lăng, không thấy lối nào vào chỗ 2 cây trụ biểu. hay sai đường, đi ra phía sau lăng mất rồi? Lại đi ngược ra dò lối lại gần 2 cây Trụ biểu. Cuối cùng phát hiện ra "con đường" độc đạo để đến chỗ 2 cây Trụ biểu giữa ruộng mía.


Vượt qua "cây cầu" này mới sang được chỗ 2 cây Trụ biểu.

Lúc này, xe ôm đã phải dừng lại từ xa rồi, đi bộ theo lối mòn mới lần ra đến chỗ này. Cây gỗ bắc qua một con mương - hay suối gì đó - hẹp, nhưng có nước chảy. Nắng chang chang - lúc đó đã hơn 10g chút xíu - băng qua khoảng đất trống mới cày cuốc, đến ruộng mía bạt ngàn. Chả có ai. Tự vạch cây cỏ, vạch mía ra tìm đường. Nhưng cuối cùng cũng thấy có 2 cây Trụ biểu trơ trơ giữa ruộng mía, tuyệt không thấy gì khác.


Xung quanh 2 cây Trụ biểu hoàn toàn hoang vắng, không có gì ngoài mía và cỏ cây

[tunbo]

Lúc ấy, trong cánh đồng mía không có một ai khác để mà hỏi han, đành ... quay trở ra chỗ xe ôm đang chờ, rồi tính chuyện quay về Huế luôn. Nhưng cái thói thường, lúc tìm thì không ra, lúc từ bỏ ý định tìm, thì tự dưng lại thấy .
Đúng 2 cây Trụ biểu ấy là của lăng Hiếu Đông, nhưng lăng cách đó hơi xa, mà "xa" về phía đường nhựa, tức là khi mải ngó Trụ biểu, đã đi qua lăng lâu rồi, lúc quay lại tìm, thì chưa quay lại tới lăng, mà lại mò đường tới Trụ biểu.

Đây thực tế là một khu lăng nhỏ của mẹ vua Thiệu Trị - vợ vua Minh Mạng. Bà tên Hồ Thị Hoa - tức là bà Tả Thiên Nhân Hoàng hậu, có ban thờ đặt trong Sùng Ân Điện, bên canh ban thờ vua Minh Mạng. Sinh vua Thiệu Trị được 3 ngày thì bà mất, khi mới 16 tuổi. Lăng Hiếu Đông chỉ là khu lăng mộ của bà, sau khi bà được đưa vào thờ trong Sùng Ân Điện trong lăng Minh Mạng.


Khi bà mất, Hoàng tử Đảm còn chưa được truyền ngôi, nên có lẽ vì thế, khu lăng mộ của bà vì thế cũng đơn giản. Chỉ là một vòng tường thành bao bọc lấy ngôi mộ, một khoảng sân nhỏ được tôn cao lên, với các bậc đi lên cũng được làm lan can giả bằng 2 con rồng đá nhỏ.


Bậc cấp dẫn từ sân lên khu mộ, cặp rồng đá đã gãy vỡ.


Không biết ngày xưa, cánh cổng thế nào, còn bây giờ, nó thế này. Tường bao quanh mộ xây bằng gạch, còn cổng xây bằng đá (không biết tên cái cổng này, vì biết mỗi chữ MÔN )


Cổng bị khóa, đành thò máy chụp được gì thì chụp. Bức bìng phong trước mộ được làm bằng đá, rất đơn giản như thế này. Không chụp được ảnh ngôi mộ.

Quanh khu vực, còn có một số lăng mộ nhỏ của các thành viên trong gia đình vua Thiệu Trị, nhưng xem giờ đã 10g15, nên phải quay lại Huế. Kết thúc cụm quần thể lăng Thiệu Trị.