NINH THUẬN - vùng đất của gió và cát!

[tunbo]

Tháp Poklong Giarai là cụm tháp Chăm còn lại nguyên vẹn nhất trong số các tháp Chăm trên đất Ninh Thuận.

Tháp được xây dựng trên một ngọn đồi, gọi là đồi Trầu. Đồi Trầu không cao lắm, chỉ khoảng 100m, tuy nhiên các mặt đồi khá dốc, trước kia, người ta phải xây tường đá làm bờ kè giữ đất ở ba mặt Đông, Tây và Nam. Tuy nhiên, cổng chính vào khu tháp nằm ở mặt Nam, nên sau này (hiện nay), lối lên tháp chính lại được trổ về phía Nam bởi các bục đá.


Lối lên cổng tháp


Cổng vào khu tháp nằm ở phía Nam

Chẳng hiểu chính xác từ khi nào, ở tường bao phía Đông của khu di tích, mọc lên một kiến trúc - chả biết gọi thế nào - hình thù như một chiếc cổng, như thế này :



"Thổ dân" bảo rằng, nó mới được làm mới đây mà thôi, tức là vào thời đại mới chúng ta đang sống, chứ chả phải xa lắm.

[tunbo]

Cụm tháp hiện tại còn 3 tháp, gồm : tháp chính, tháp cổng (là ngọn tháp nhỏ nằm trước tháp chính), và tháp Nam (là ngôi tháp có dàn mái hình yên ngựa đứng bên cạnh).
Theo các số liệu đã được đo đạc thì tháp chính cao 20.5m, cửa chính hướng về phía Đông, trước cửa là hai trụ đá có khắc những ký tự - hình như là - Chăm cổ


Tháp chính với hai cột trụ đá


Ký tự (cổ?) dày đặc trên hai trụ đá

[tunbo]

Ngôi tháp nhỏ, phía trước tháp chính, được gọi là tháp cổng - vì nó có hai cửa mở thông hai hướng Đông - Tây, nhìn thẳng được vào tháp chính xuyên qua 2 cửa tháp cổng. Tháp cổng về cấu trúc, giống tháp chính, nhưng nhỏ hơn, nó chỉ cao 8.5m


Tháp cổng, mặt quay về phía Nam


Tháp cổng, mặt quay về phía Tây (nhìn thẳng vào cửa tháp chính)



Phía trước là mấy bậc lên tháp, dưới mấy bậc đó là ... sườn đồi dốc đứng


Các bậc gạch lên tháp cổng (cái ô nhỏ màu đỏ chính giữa cửa, chính là tường của tháp chính phía sau - nhìn qua khe cửa của tháp cổng :lol: ). Cây đà gỗ trên cửa tháp, đã nằm ở đó từ khi tháp được xây (khoảng Thế kỷ XIII, XIV)




Còn đây là hình ảnh tháp chính, nhìn suốt qua tháp cổng, hướng Đông - Tây


Nóc toà tháp cổng, chụp từ bên trong.

[tunbo]

Toà tháp phía Nam, cao 9,31 met, kiến trúc khác hẳn với hai tháp còn lại, và khác với hầu như tất cả các tháp Chăm ở Việt Nam.Có một cái duy nhất nữa giống giống với nó, là cái tháp mình quên tên - Tháp Dương Long hay tháp Bánh Ít - ở Bình Định.
Mái tháp không như các tháp khác, mà tựa như mái nhà ở nông thôn ta hay thấy - mình đọc thấy ở một cuốn sách nào đó, gọi đó là kiểu "mái yên ngựa" - trông xa, nó cũng giống cái yên ngựa thật :lol:


Mái tháp hình "yên ngựa"

Tháp Nam, có hai phòng rõ rệt, thông với nhau. Cửa ra vào chính mở về hướng Bắc, có một cửa trổ ra hướng đông, và một cửa trổ ra hướng Nam - gần thẳng hàng với cửa chính - nhưng cửa Nam, hình như được coi là cửa sổ, vì không thấy có dấu vết bậc đi xuống (khoảng cách từ cửa xuống chân móng tháp khoảng hơn 1m)


Tháp Nam và tháp cổng, chụp từ ngay dưới chân đồi Trầu.


Toà tháp Nam - chụp từ hướng Nam lại, thấy cửa Nam và cửa Bắc gần như thẳng hàng


Chụp từ hướng Bắc lại, cửa chính có lối đi nhập vào lối đi giữa tháp chính và tháp cổng


Trên đà cửa, tượng trong hốc đã hỏng mất


Nóc căn phòng phía Tây của toà tháp Nam - phòng phía Đông nhỏ hơn và thấp hơn.

[tunbo]

Quay trở lại với toà tháp chính, Kiến trúc của tháp (tháp cổng cũng tương tự nhưng nhỏ và thấp hơn) gồm 5 tầng, càng lên cao, càng nhỏ lại, trên cùng là một trụ đá - biểu tượng Linga (Linga thì ở tầng nào cũng có).
Cửa ra vào ở hướng Đông, còn ba hướng kia đều có cửa giả được xây nhô ra khỏi tường, thành ba lớp. Các cửa giả được trang trí bằng các hoa văn đất nung và được gắn đính vào gạch, phía trên mỗi cửa đều có gắn biểu tượng Linga và đều có một hốc khuyết, trong đó có đính tượng thần (Siva?)


Cửa ra vào quay về hướng Đông, hai cột trụ đá có khắc các ký tự (Chăm cổ?)


Cửa được xây làm ba lớp theo kiểu cuốn tò vò, trong hốc khuyết phía trên tấm đà bằng đá có chạm hình thần Si va 6 tay, bên trên là một biểu tượng Linga


Tượng thần Siva 6 tay trên cửa chính, được chạm trổ trên một tảng đá


Mặt Bắc của tháp chính




Cửa giả ở mặt Bắc, cũng là biểu tượng Linga ở trên, và tượng thần trong hốc khuyết ngay trên đà cửa (Không rõ có phải tượng thần Visnu hay không)




Cửa giả và tượng thần ở mặt Tây của tháp chính (mặt sau lưng của tháp chính)
Các hoa văn trên đính trên vòm cửa giả, có vẻ là hình các cây leo. Riêng mặt này, tượng thần được tạc trên một tảng đá trắng (các cửa kia tạc trên đá xám) và đường nét khá mờ - có thể do thời gian tàn phá?


Mặt Nam của tháp chính, tương tự như mặt Bắc (đối diện của nó)

[tunbo]

Kể cả tầng trệt, tháp có 5 tầng, càng lên cao, càng thu nhỏ lại.
Tầng thứ hai, cách trang trí gần như tầng trệt, nhưng các hoa văn có giảm về số lượng, và bốn mặt đều là cửa giả.


Tháp có 5 tầng

Tầng thứ ba, tiếp tục thu nhỏ hơn nữa, trên đầu cột ở các góc vẫn còn những hình tượng trang trí


Ba tầng trên cùng của tháp (mặt Tây - mặt sau lưng tháp)


Các tầng trên vẫn có cửa giả - một góc nhìn từ cửa chính của tháp


Các hoa văn trên đầu cột

Tầng thứ tư đã bị thu nhỏ đáng kể, các cửa giả không còn rõ rệt nữa, các hoa văn, hình tượng trên đầu cột cũng đã được đơn giản hoá rất nhiều.
Tầng trên cùng, chỉ còn là tượng trưng bằng một khối gạch vuông, giữa đỉnh tháp là một khối đá, biểu tượng Linga.

[tunbo]

Phía trong tháp chính có một phòng rộng. Nơi lối vào, có tượng bò thần Nanđin nằm ngoảnh mặt nhìn vào bàn thờ (theo truyền thuyết của đạo Bà La Môn bên Ấn Độ, đây là bò thần của thần Siva, được coi như "tổng quản" trong hàng "tôi tớ" :lol: )


Tượng bò thần nằm ngoảnh mặt lên bàn thờ, cạnh lỗi vào.

Bên trong tháp, trên bệ thờ là một khối đá - biểu tượng Linga. Mặt trước của Linga này có chạm một hình mặt người - tương truyền rằng, đây là tượng vua Pôklong Giarai. (tức là vua Chiêm Thành Sinhavarman III - mà sử Việt gọi ông là Chế Mân - theo nguồn : Non nước Ninh Thuận)

Hôm đó trong phòng nghi ngút nhang khói, mình tính vào thắp nhang và chụp ảnh, nhưng "thổ dân" khuyên không nên - vì ngại các vấn đề về khác biệt tín ngưỡng với người địa phương - nên thôi, không có ảnh bên trong tháp chính.

[tunbo]

Đứng trong khu tháp, bên cạnh các kiến trúc từ cuối thế kỷ XIII, không khỏi bồi hồi. Mặc dù chiến tranh và thời gian đã để lại nhiều dấu vết, nhưng vẫn còn đó rất nhiều thứ đã tồn tại ở đây hơn 700 năm nay : bản thân các toà tháp (dĩ nhiên). Trong đó, có những phiến gỗ làm đà cửa, một số đã bị rỗ mục, một số vẫn còn chưa hề có dấu hiệu xuống cấp.


Đà đá ở cửa tháp Nam


Đà gỗ ở cửa tháp cổng


Phiến gỗ này còn nguyên vẹn, hai cái lỗ trên đà gỗ người xuă làm để làm gì?"Thổ dân" bảo rằng : có thể xưa kia cửa tháp có cánh cửa (2 cánh), và đó là dấu vết của "bản lề" trên - còn lỗ lắp phía dưới, chắc đã mất vì bậc dưới nền đã biến dạng vì thời gian.


Còn đây là dấu vết thời gian trên gỗ đà cửa

Thời gian để lại dấu vết khắp nơi trên các tháp cổ. Rêu phong, vết ăn mòn của những viên gạch cổ xưa xuất hiện khắp trong khu thap.


Rêu phong, và sự xói mòn








Vài góc tháp cổ kính

[tunbo]

Người Chăm xưa có một phương pháp xây ghép thật bí ẩn, nhưng tuyệt vời. Các mối ghép cổ xưa thường cực khít. Đến nay, các nghiên cứu hình nhưng vẫn chưa đưa ra được một sự khẳng định nào về công nghệ của tiền nhân xưa. Cũng đã có một nhà nghiên cứu tìm ra một phương pháp xử lý mối ghép gạch khá giống với "công nghệ" của người Chăm xưa, và ông đã xây bằng phương pháp ây một toà tháp Chăm nho nhỏ trong bảo tàng Apsara ở Đà Nẵng.






Các vết ghép cổ xưa, mưa gió xói mòn, lộ ra các vết ghép rất khit

Tuy nhiên, mưa nắng dãi dầu, cổ tháp lâu ngày xuống cấp, và đã trải qua nhiều lần trùng tu lớn nhỏ vào những năm 80, 90 của thế kỷ trước. Buồn thay, dấu vết vụng về của "công nghệ mới" hiện ra khá rõ và thô :


Vết vữa phục chế khá lộ liễu

[tunbo]

Theo những tài liệu khảo cổ cũ, khu tháp này có tất cả 6 tháp, gồm 1 tháp chính và 5 tháp phụ :
- Tháp chính ở chính giữa
- Tước mặt tháp chính có 2 tháp con thẳng hàng. Giờ, toà tháp sát với tháp chính đã đổ (nằm giữa tháp chính và toà tháp cổng hiện tại - còn dấu vết nền)
- Phía Nam là toà tháp Nam với kiểu mái đặc biệt hìng yên ngựa.
- Góc phía Tây Nam có một toà tháp phụ, đã sụp đổ
- Góc phía Đông Bắc có một toà tháp phụ, cũng đã sụp đổ

Tất cả các tháp đều xây quay mặt về hướng Đông. Thật kỳ lạ, vì phía ấy sườn đồi dốc đứng, không có chút dấu vết nào chứng tỏ có lối đi lên, mà tháp lại xây sát mép sườn đồi.

Tổng hợp từ : Non nước Ninh Thuận - Nguyễn Đình Tư, NXB Thanh niên




Cửa chính các tháp đều quay về hướng Đông, sườn đồi dốc đứng