Thời kỳ đầu triều Nguyễn, mỗi năm một lần, triều đình cho tổ chức lễ Tế Nam Giao vào tháng 2 âm lịch. Từ năm 1890 trở về sau, lại quy định cứ ba năm mới tổ chức một lần.
Vào ngày đầu của lễ tế, triều đình tổ chức một đoàn ngự đạo cho lễ tế với nhiều thành phần như hoàng thân quốc thích, quan lại, binh lính đầy đủ tất cả các loại phẩm phục, áo mão, nghi trượng, cờ quạt, tàn lọng… Đoàn ngự đạo chia thành 3 tốp: tiền đạo, trung đạo và hậu đạo với số lượng thành phần được huy động khá đông từ khoảng trên 1 ngàddeeens gần 5 ngàn người tùy theo mỗi giai đoạn. Những lần tế giao cuối thời Nguyễn số lượng và thành phần tham gia lễ tế giảm lược rất nhiều.
Vào 8 giờ sáng, từ Hoàng Thành, nhà vua ngồi ngự liễn theo đoàn ngự đạo lên Nam Giao để trai giới chuẩn bị cho cuộc tế. Tại Trai Cung, chỗ vua ngự có đặt một tượng đồng nhỏ gọi là tượng đồng nhân, tượng trưng cho sự thanh tịnh. Nhà vua ngồi đối diện với pho tượng đồng nhân như đối diện với chính mình, bản thân nhà vua luôn phải giữ những suy nghĩ thanh tịnh, lòng thành kính luôn hướng về trời đất.
Ngày hôm sau, lễ tế sẽ chính thức diễn ra từ 2 giờ sáng, vua rời Trai Cung, đến đàn làm chủ tế. Lễ tế ở Viên Đàn tiến hành trước khi tế ở Phương Đàn. Trình thức của lễ tế Nam Giao hết sức phức tạp với hàng trăm nghi tiết khác nhau. Gắn liền với những nghi tiết của lễ tế là các mục như cử Đại nhạc, nhạc Bát âm, múa Bát Dật… Gắn với từng các nghi tiết của lễ là nội dung của các nhạc chương được trình tấu như An thành chi chương, Triệu thành chi chương, Mỹ thành chi chương, Đoan thành chi chương, Vĩnh thành chi chương, Lai thành chi chương… Đây là những bài bản có ca từ bằng chữ Hán, tất cả các bài đều gắn với chữ Thành với ý nghĩa là thành công.
Toàn bộ các nghi tiết trong lễ tế kéo dài đến khoảng 8 tiếng đồng hồ. Sáng hôm sau, các quan làm lễ khánh hạ, lạy mừng vua hoàn tất lễ. Sau đó đội hình của đoàn ngự đạo lại được tổ chức trở lại như cũ (cũng gồm ba đạo với trật tự như khi lên Trai Cung) bắt đầu hồi cung… Trong những màu sắc rực rỡ, trong những âm thanh rộn rã… đoàn ngự đạo lộng lẫy, uy nghi trở về Hoàng Thành. Khi vua về đến Đại Cung Môn bên trong Hoàng Thành đội hỏa pháo sẽ nổ 9 phát súng mừng và lễ Tế Giao chấm dứt.
Trong thời gian tế lễ diễn ra, dân chúng nô nức đổ về xem khắp các trục đường khi đoàn ngự đạo đi qua. Cuộc lễ Tế Giao lần cuối cùng vào thời Nguyễn diễn ra vào ngày 23 tháng 3 năm 1945 dưới triều vua Bảo Đại.
(lược trích từ các tài liệu trên Internet - Léopold Cadière miêu tả rất chi tiết về Đoàn rước, về việc Bố trí hiện trường, và về Nghi thức tế, nhưng ... phức tạp quá)
Một số hình ảnh phục dựng lễ Tế Nam Giao trong dịp Festival Huế 2006 (tháng 6/2006) - sưu tầm Internet.
Đoàn rước rời hoàng cung
Đội nhạc lễ và lá cờ sao.
Dưới chân đàn tế, chuẩn bị lễ tế chính
__________________
Gác kiếm