28 giờ ở Cố đô Huế - Part 4 : Lăng Minh Mạng
 

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_4813.jpg
Lối dẫn lên Bi Đình là các bậc thang được lát đá, lan can phía dưới là 2 con rồng đá lớn được tạc ẩn hiện trong mây, nhưng trông rất uy nghiêm.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_4806.jpg
Lan can của lớp bậc thang thứ hai, nơi bao lơn nhô ra, là hai con rồng đá nhỏ hơn

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_4808.jpg
Lan can của lớp bậc thang trên cùng.

Lăng Ming Mạng được thiết kế theo một trục dọc, toàn thể lăng giống như một thân người với trục trung tâm gọi là trục Thần Đạo. Phần Bi Đình trở về phái trước, mật độ bố trí các công trình rất thưa, càng về phía sau càng dày đặc, tương ứng với cơ thể con người : phần mật độ kiến trúc thưa tương ứng với đôi chân, phần mật độ kiến trúc dày tương ứng với phần thân và đầu.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_5974.jpg
Từ Bi Đình nhìn về phía sau là khu vực Tẩm điện. Đầu tiên là sân triều lễ chia làm 4 bậc cấp từ thấp đến cao, qua sân triều lễ là đến Hiển Đức Môn. Hiển Đức Môn vào thời điểm hiện tại đang được trùng tu, nên xung quanh đang đầy giàn giáo và các loại vật liệu xây dựng.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 4 : Lăng Minh Mạng
 

Do Hiển Đức Môn đang đóng cửa trùng tu, phải đi ngược ra bên hồ Trừng Mình để tiếp tục vào phía sau của lăng.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_4822.jpg
Tường đổ nát rêu phong, phía hông bên phải Bi Đình

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_5977.jpg
Ven theo bờ hồ Trừng Minh, đến ngang với Hiển Đức Môn, có cửa nhỏ này để vào khu Tẩm điện. Đợt tour 30/4/2009, mình mới đi đến đây, đã gặp mọi người từ trong kéo ra để ... về :D

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 4 : Lăng Minh Mạng
 

Hiển Đức Môn mở đầu cho khu vực Tẩm điện, được giới hạn trong một lớp thành hình vuông biểu trưng mặt đất (từ ý niệm trời tròn, đất vuông). Điện Sùng Ân nằm ở giữa được coi là trung tâm, chung quanh có Tả, Hữu Phối Điện (trước) và Tả, Hữu Tùng Phòng (sau) như những vệ tinh chung quanh.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_5985.jpg
Điện Sùng Ân - trung tâm của khu vực Tẩm điện

Trong Điện Sùng Ân thờ bài vị của vua Minh Mạng và bà Tá Thiên Nhân Hoàng hậu. Về nguyên tắc, BQL lăng không cho chụp ảnh bên trong điện, nhưng do một may mắn ngẫu nhiên, vì khi tôi đến đó còn rất sớm, vào đến điện Sùng Ân mới chỉ hơn 7g sáng một chút. Cả khu lăng khi ấy còn rất vắng, dù nắng đã vàng rực trên các khóm cây, khi tôi vào điện, chỉ có duy nhất tôi là khách, cùng một anh chàng bảo vệ ngồi ở cái bàn ngay sau cửa ra vào. Anh ta nói ngay : " Yêu cầu anh không được chụp ảnh trong điện thờ, có bảng cấm chụp ảnh kia kìa". Lúc ấy cậy vắng người, cứ mồm thì vâng dạ, tay thì ... bấm máy. Nhưng trời còn sớm, dù ngoài sân có nắng, nhưng trong điện còn khá tối, tôi đánh liều nấp sau một cây cột và nhá đèn flash để chụp. Anh chàng phát hiện ra, ròi bàn tiến lại ... ngó mặt mình một hồi, rồi đột nhiên hạ giọng : "Giờ đang vắng, anh muốn chụp thì chụp nhanh mấy kiểu, rồi thôi đi, tôi canh cho. Nhưng nếu có người đến, tôi bảo thôi là phải thôi ngay đấy". Hì, đúng là số hên (nhưng sau đó chừng 10 phút có một cặp khoai Tây trung niên đến, quay phim mà chả bị nhắc - chắc người ta không muốn cho chụp có flash nhá sáng trong khu vực tôn nghiêm).

Điện Sùng Ân là điện thờ chính của lăng Minh Mạng, kiến trúc tuy đơn giản, nhưng nội thất trang nghiêm và rất đẹp. Trên các xà ngang là các tấm bảng gỗ nhỏ được trang trí bằng nghệ thuật chạm trổ, sơn son thếp vàng với các chữ Hán và nhiều kiểu cành dây leo, hoa lá cách điệu.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_5991.jpg
Bức gỗ ghi tên Sùng Ân Điện

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_5990.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_5989.jpg
Ban thờ chính trong Điện Sùng Ân

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_5988.jpg
Bài vị của vua Minh Mạng và Tá Thiên Nhân Hoàng hậu Hồ Thị Hoa - mẹ đẻ của vua Thiệu Trị (miếu hiệu của vua Minh Mạng là Thánh Tổ Nhân Hoàng đế)

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_5995.jpg
Phía hiên hậu của Sùng Ân Điện có bàn thờ này

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 4 : Lăng Minh Mạng
 

Trong khu vực Tẩm điện, Điện Sùng Ân là trung tâm, phía trước có Tả, Hữu Phối Điện, sau Hiển Đức Môn. Trong đó một tòa đã xuống cấp nặng, mái ngói lưu li ngày xưa đã bị vỡ nát, thay bằng mái tole cũng đã hoen rỉ gần hết.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_5980.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_5979.jpg
Tả, Hữu Phối Điện - không rõ người ta tính theo hướng từ Hiển Đức Môn nhìn vào hay là từ Sùng Ân Điện nhìn ra, lại quên không đọc bảng hướng dẫn, nên không rõ cái nào là Tả, cái nào là Hữu.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_5982.jpg
Bên trong tòa điện còn mái ngói lưu li

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_5984.jpg
Ngói lưu li cùng bộ đòn, xà mái bằng gỗ - hiện vật trưng bày.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 4 : Lăng Minh Mạng
 

Ngay phía sau lưng Sùng Ân Điện là hai tòa Tả, Hữu Tùng Viện ở phía Đông và Tây của Sùng Ân Điện, làm nơi sinh hoạt, ăn ở của các phi tần, thái giám cùng những người hầu lo việc hương khói ở đây sau khi vua băng hà. Hiện chỉ còn một tòa, tòa kia đã đổ nát chỉ còn nền.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_5996.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_5998.jpg
Tả, Hữu Tùng Viện ngay sau lưng Sùng Ân Điện, một tòa đã bị đổ.

Bức tường bao xung quanh, chính là lớp tường thành hình vuông bao bọc khu vực Tẩm điện, biểu trưng cho Mặt đất.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 4 : Lăng Minh Mạng
 

Tả, Hữu Tùng Viện là phần cuối của khu vực Tẩm điện, được bao bọc bởi lớp tường gạch hình vuông xây bao xung quanh. Để đi tiếp đến khu vực tiếp theo, phải qua Hồng Trạch Môn.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_5999.jpg
Hồng Trạch Môn - kiến trúc cuối cùng của khu Tẩm điện

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6002.jpg
Hai cái vòng đồng trên cánh cửa gỗ của Hồng Trạch Môn

Qua khỏi Hồng Trạch Môn, liền thấy ngay Minh Lâu trước mặt. Minh Lâu - có nghĩa là Lầu sáng - được xây dựng trên một cái gò nhỏ, được gọi là đồi Tam Đài Sơn. Chắc ý tưởng ban đầu, đây là nơi để nhà vua suy tư công việc, nhưng do vua băng trước khi tòa lầu xây dựng xong, nên giờ đâu, có lẽ Minh Lâu là nơi đi về của linh hồn ngài.

Đứng từ Hồng Trạch Môn nhìn tới, có 3 cây cầu nhỏ bắc qua eo hồ Trừng Minh để đi tới Minh Lâu. Cầu ở giữa có trên là Trung Đạo (Trung Đạo Kiều), bên trái là cầu Tả Phù, bên phải là cầu Hữu Bật

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6003.jpg
Minh Lâu nhìn từ Hồng Trạch Môn, 3 cây cầu nhỏ bắc qua hồ Trừng Minh, nối Hồng Trạch Môn với Minh Lâu

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6006.jpg
Trung Đạo Kiều dẫn thẳng tới Minh Lâu

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6000.jpg
Sau cánh cửa Hồng Trạch Môn là một khung cảnh tuyệt đẹp

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 4 : Lăng Minh Mạng
 

Đứng từ trên Hồng Trạch Môn nhìn về phái Minh Lâu, hồ Trừng Minh vốn nằm vắt đều hai bên trục Thần Đạo (trục dọc) của khu lăng, thông hai nửa với nhau tại nơi có 3 cây cầu nối từ khu Tẩm điện sang Minh Lâu. Đối xứng hai bên, dọc theo trục Thần Đạo còn có nhiều những công trình phụ nữa, nhưng thời gian và chiến tranh đã làm đổ nát mất khá nhiều.
Bên phải Minh Lâu (theo hướng nhìn từ Hồng Trạch Môn), còn lại một tòa kiến trúc nhỏ : Nghênh Lương Quán, đối xứng với Nghênh Lương Quán về phái bên kia Trung Đạo Kiều là Điếu Ngư Đình, chỉ còn lại phế tích nền móng. Đây là 2 công trình nhỏ bên bờ hồ Trừng Minh, được tính dùng làm nơi nhà vua ngắm cảnh, câu cá và nghỉ ngơi. Nghênh Lương Quán là tòa nhà hình vuông, Điếu Ngư Đình ngày xưa hình tam giác.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6007.jpg
Nghênh Lương Quán bên hồ Trừng Minh - nhìn từ Hồng Trạch Môn

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6013.jpg
Hồ Trừng Minh, nhìn từ Nghênh Lương Quán

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6058.jpg
Cây cầu nhỏ gần cổng vào hiện nay.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6056.jpg
Từ Nghênh Lương Quán nhìn lại Hồng Trạch Môn

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 4 : Lăng Minh Mạng
 

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6020.jpg
Minh Lâu trên đồi Tam Đài Sơn - nhìn từ Nghênh Lương Quán - nằm giữa xanh ngát cây cỏ.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6010.jpg
Các bậc đá dẫn lên Minh Lâu, từ cầu Trung Đạo

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6030.jpg
Bên trong Minh Lâu

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6022.jpg
Thang gỗ lên gác Minh Lâu

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 4 : Lăng Minh Mạng
 

Các vị vua đầu triều Nguyễn nói chung đều giỏi thơ (vua Gia Long trong đời mắc chinh chiến nhiều, không rõ về khoản văn thơ thì thế nào, còn Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức đều là những vị vua giỏi về thơ).

Thời trị vì của vua Minh Mạng có thể nói là một thời kỳ cực thịnh của văn thơ Việt thế kỷ XIX với nhiều tên tuổi lừng danh như Nguyễn Du, Cao Bá Quát, Nguyễn Văn Siêu, Nguyễn Công Trứ, cùng những tài thơ con vua như Nguyễn Phước Miên Tông (Vua Thiệu Trị), Tùng Thiện Vương Miên Thẩm, Tuy Lý Vương Miên Trinh, Tương An Quận Vương Miên Bửu và ba Công chúa Trọng Khanh, Trúc Khanh, Quý Khanh.
Hiếu Lăng có thể nói là một bảo tàng thơ của nhà vua. Thơ của ông được khắc lên khắp nơi ở 4 công trình chính của lăng : Bi Đình, Hiển Đức Môn, Sùng Ân Điện, Minh Lâu! Số thơ ở Hiếu Lăng lên đến trên 120 bài tứ tuyệt (ngũ ngôn và thất ngôn) được khắc từng câu thành 500 ô chữ tách biệt trên các chi tiết gỗ của các công trình trên. Tuy nhiên, sự sắp xếp các câu thơ chữ Hán của nhà vua trên các công trình ở Hiếu Lăng không phải là theo thứ tự thành các bài thơ hoàn chỉnh, mà có những quy tắc đặc biệt. Các nhà nghiên cứu Huế sau này mất rất nhiều công lao nghiên cứu các ô chữ ở Hiếu lăng, rồi lại phải đem nghiên cứu mối liên hệ với những bài thơ của nhà vua được khắc trong các công trình ở Đại Nội, mới có thể "dịch" và "giải mã" được một số bài thơ theo đúng nguyên tắc, luật lệ và cấu trúc vốn phải có của thơ. Tuy nhiên vẫn còn một số chưa thể dịch được, có thể do một số chữ bị mất do sự tàn phá của thời gian, của chiến tranh.
Thơ của nhà vua khắc trên các công trình ở Hiếu lăng, chủ yếu là thơ ca ngợi giang sơn gấm vóc, cảnh đẹp núi sông, đất nước thái bình, triều đình bền vững.


Một bài ở Bi Đình :



Bài thơ về hoa sen, khắc ở Sùng Ân Điện :

Sen đẹp như người đẹp
Chuối tơ màu lục non
Gió mát tình dào dạt
Ngắm hoa ý thơ tràn

Một bài khác miêu tả thôn xóm giàu có sung túc, cũng khắc ở Sùng Ân Điện :

Thương dĩ doanh thu cốc
Dã tương mậu hạ hoà
Minh già vô thú thán
Kích dưỡng hữu nông ca

Dịch :

Vụ thu thóc đã đầy kho
Ngoài đồng mùa hạ lúa ngô bời bời
Không lo lính thú nên vui
Say sưa đập đất hát bài nhà nông

Trên Minh Lâu có bài thơ vịnh ngôi nhà của đạo sĩ ở ẩn :

Long lanh ngọc đính trên sa
Thảnh thơi một mái khuất xa thị thành
Thú vui cao sĩ ẩn mình
Nằm trong mây khói bồng bềnh cuối thu

Hoặc bài tả cảnh đêm thôn quê :

Thanh thanh thuỳ thuý mạc
Diệu diệu quải kim luân
Tứ dã nghiêm sương túc
Cửu tiên trạm lộ tân

Đêm xanh buông thả tấm màn
Lửng lơ treo bánh xe vàng trên cao
Ruộng đồng sương đọng từ lâu
Trời con gieo tiếp giọt châu trong ngần

Một số ý kiến cho rằng, các bài thơ của vua Minh Mạng là do vua Thiệu Trị (con vua Minh Mạng) cho khắc vào để "khoe" tài vua cha, nhưng thực tế thì Minh Mạng đã mất đến 14 năm để quyết định chọn vị trí, duyệt đồ án thiết kế lăng, và bắt đầu công việc xây lăng được ít lâu mới băng, chứ không phải ông ta không có sự chuẩn bị, nên chắc chắn những bài thơ được khắc trong các công trình ở Hiếu Lăng, Minh Mạng có chủ ý từ trước.
Làm thơ nhiều như thế, nhưng Vua Minh Mạng không coi mình là nhà thơ: "Thơ ta làm ra là để làm vui khi rỗi việc đó thôi...". Ông còn nói: "Nước lấy dân làm gốc, dân lấy cái ăn là Trời. Tuy có cảnh tình, mây lành, chim phụng kỳ tập, kỳ lân ra đời, chẳng bằng được mùa là điềm lành trên hết!".

Nói chung, đánh giá về vua Minh Mạng có nhiều ý kiến, quan điểm khác nhau, nhưng đều có một điểm chung : đây là vị vua có tư chất minh mẫn, có tính hiếu học và hay làm, việc gì cũng xem xét rất tỉ mỉ và tự phê duyệt rồi mới cho làm.


Một đoạn đánh giá về vua Minh Mạng trong Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim in năm 1919 :

Trong đời vua Thánh tổ, pháp luật, chế độ, điều gì cũng sửa sang lại cả, làm thành một nước có cương kỷ. Nhưng chỉ vì ngài nghiêm khắc quá, cứ một mực theo cổ, chứ không tùy đời mà biến hóa phong tục; lại không biết khoan dung cho sự sùng tín, đem giết hại những người theo đạo, và lại tuyệt giao với ngoại quốc làm thành ra nước Nam ta lẻ loi một mình.
Đã hay rằng những điều lầm lỗi ấy là trách nhiệm chung cả triều đình và cả bọn sĩ phu nước ta lúc bấy giờ, chứ không riêng chỉ một mình ngài, nhưng ngài là ông vua chuyên chế một nước, việc trong nước hay dở thế nào, ngài cũng có một phần trách nhiệm rất to, không sao chối từ được. Vậy cứ bình tĩnh cũng có nhiều điều dở : ngài biết cương mà không biết nhu, ngài có uy quyền mà ít độ lượng, ngài biết có dân có nước mà không biết thời thế tiến hóa. Bởi vậy nên nói rằng ngài là một ông anh quân thì khí quá, mà nói rằng ngài là ông bạo quân thì không công bằng. Dẫu thế nào mặc lòng, ngài là một ông vua thông minh, có quả cảm, hết lòng lo việc nước, tưởng về bản triều(*) nhà Nguyễn chưa có ông vua nào làm được nhiều công việc hơn ngài

(*) : Trần Trọng Kim in cuốn Việt Nam sử lược này vào năm 1919 - dưới triều vua Khải Định. Từ "bản triều" chỉ triều Nguyễn đương thời. Ông Trần dù sau này có làm Thủ tướng chính quyền Việt Nam thân Nhật một thời gian ngắn năm 1945, nhưng đó là việc chính trị của ông ấy, còn về cơ bản, ông ta là nhà nghiên cứ lịch sử, nhà giáo. Các ý kiến của ông ta trong cuốn sách tương đối khách quan, hiện đại (vào thời điểm ấy)

Lăng Tự Đức ở gần nhà em, hôm 30/4 mọi người đồng ý đi lăng Tự Đức thì em mời về nhà em chơi luôn rồi.
================================================== ================================
Những ai muốn chúng kiến tận mắt lễ tết đàn Nam Giao thì Festival Huế 2010 (khoảng trung tuần tháng 6) sắp tới mọi người đến sẽ có cơ hội được chứng kiến

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 4 : Lăng Minh Mạng
 

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6032.jpg
Phía sau Minh Lâu có 2 vườn hoa nhỏ đối xứng qua trục Thần Đạo - Bửu Thành xa xa

Hai bên phía sau Minh Lâu là hai cây trụ biểu - báo hiệu sắp đến khu vực có mộ vua. Hai cây trụ biểu được đặt trên 2 gò nhỏ, được đặt tên là Bình Sơn và Thanh Sơn, mang ý nghĩa nhà vua đã "bình thành công đức" trước khi về cõi vĩnh hằng. Cả hai cây trụ biểu ở Hiếu Lăng đều đứng giữa um tùm cây xanh trên hai quả đồi nhỏ.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6014.jpg
Trụ biểu bên trái Minh Lâu (hướng nhìn về Bửu Thành)

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6027.jpg
Dưới chân trụ biểu, người ta xếp những tảng đá thành hình con rồng chầu, qua thời gian, đến nay vẫn dễ nhận ra hình con rồng đá xếp này.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6011.jpg
Cây trụ biểu bên phải Minh Lâu, đứng lẫn trong cây cỏ xanh um

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6016.jpg
Dưới chân đồi, có tấm bia đá này

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6019.jpg
Chắc là bia đá ghi tên ngọn đồi có trụ biểu (chỉ đọc được chữ dưới là chữ SƠN, chữ trên không biết là BÌNH hay THANH nữa)

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 4 : Lăng Minh Mạng
 

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6033.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6035.jpg
Từ sau Minh Lâu, nhìn dọc theo trục Thần Đạo, thấy Bửu Thành phía xa

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6037.jpg
Xuống hết bậc cấp, nhìn lại Minh Lâu trong nắng sớm

Qua khỏi Minh Lâu, trước khi tới Bửu Thành, có hồ Tân Nguyệt (trăng non), có cây cầu bắc qua để đến Bửu Thành, cầu có tên là Thông Minh Chính Trực.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6051.jpg
Bửu Thành - nhìn từ bờ hồ Tân Nguyệt, bên phía trái của Minh Lâu

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6053.jpg
Gạch xây lan can hồ Tân Nguyệt

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 4 : Lăng Minh Mạng
 

Nơi đặt mộ vua (còn gọi là Huyền cung) nằm giữa một quả đồi có tên là Khải Trạch Sơn, được giới hạn bởi Bửu Thành hình tròn.
Bửu Thành hình tròn, tượng trưng cho mặt trời, hồ Tân Nguyệt hình mảnh trăng non ôm lấy Bửu Thành - biểu tượng ý nghĩa Âm (hồ Tân Nguyệt) Dương (Bửu Thành) kết hợp.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6025.jpg
Cầu Thông Minh Chính Trực bắc qua hồ Tân Nguyệt, dẫn đến Bửu Thành

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6038.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6046.jpg
Cầu Thông Minh Chính Trực với hàng lan can sắt cũ kỹ.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6039.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6040.jpg
Qua cầu là đứng trước Bửu Thành

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6047.jpg
Nửa hồ Tân Nguyệt bên phaûi (trên cầu Thông Minh Chính Trực nhìn theo hướng đi đến Bửu Thành)

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 4 : Lăng Minh Mạng
 

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6054.jpg
Trụ đắp nổi hình rồng trên đầu cầu Thông Minh Chính Trực

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6042.jpg
33 bậc cấp lát đá, dẫn lên nơi vua an nghỉ

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6043.jpg
Cánh cổng dẫn vào nơi mộ vua luôn khóa. Ngày trước, mỗi năm nó chỉ được mở một lần vào ngày giỗ vua, để người ta vào làm cỏ. Vì thế, bên trong Bửu Thành, cây cối, cỏ dại mọc rất um tùm. Ngày xưa, người ta làm một đường hầm dẫn vào Huyền cung, để làm lối đưa quan tài nhà vua vào chôn, đường hầm ấy gọi là Toại đạo. Sau đó người ta cho lấp kín Toại đạo vĩnh viễn.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6044.jpg
Huyền Cung Môn (dịch đại, biết mỗi chữ MÔN đứng đầu tiên:D)

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 4 : Lăng Minh Mạng
 

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6045.jpg
Trên Bửu Thành nhìn lại về phía Minh Lâu

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 4 : Lăng Minh Mạng
 

Hai bên trục chính (trục Thần Đạo) của lăng có nhiều công trình phụ đối xứng nhau từng cặp một. Hiện nay, các công trình như Tả Tùng Phòng trên Tịnh Sơn; Hữu Tùng Phòng trên Ý Sơn; Tuần Lộc Hiên trên Đức Hóa Sơn; Linh Phượng Các trên Đạo Thống Sơn; Truy Tư Trai trên Phúc Ấm Sơn; Hư Hoài Tạ trên đảo Trấn Thủy đều không còn tồn tại.

Rời khỏi Bửu Thành quay ra, đã hơn 8g30, thế là đã đi loanh quanh trong lăng gần 2 tiếng. Trên đường quay ra, qua cây cầu nhỏ đầu tiên để ra cổng, thấy có tấm biển đề di tích Truy Tư Trai, lại tiện chân leo lên quả đồi nhỏ Phúc Ấm Sơn.

Truy Tư Trai thưở xưa là một công trình 3 gian hai chái kép, kích thước 18.8m x 11.3m, xung quanh có tường bao bọc, có cổng vào, vườn hoa, lối đi dạo. Truy Tư Trai là nơi nhà vua đọc sách, suy tưởng về tổ tiên.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6060.jpg
Truy Tư Trai xưa nằm trên đỉnh ngọn đồi này (ngay từ cổng soát vé, tay phải theo lối đi vào) - nay chỉ còn lối mòn lên đồi và tấm biển ghi tên di tích.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6061.jpg
Trên đỉnh đồi, cây cỏ mọc um tùm, chỉ còn lại vài hàng gạch cổ xưa, dấu vết cuối cùng của Truy Tư Trai cũ.

Mới hơn 8g30, trời nắng nhức cả mắt. Tạm biệt Hiếu Lăng, trực chỉ Lăng Thiệu Trị - Xương Lăng.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

Rời khỏi lăng Minh Mạng, trở ra qua cây cầu Tuần (chắc thế, không nhớ chính xác), đi thẳng là đến lăng Khải Định, rẽ tay phải là đường đi đến lăng Gia Long, rẽ tay trái, đi dọc theo dòng sông Hương là đường quay lại thành phố Huế với các lăng rải rác gần trục đường ấy : Lăng Thiệu Trị, lăng Đồng Khánh, lăng Tự Đức.
Triều Nguyễn thực ra cũng chỉ được phồn thịnh, thực sự nắm chủ quyền trong giai đoạn đầu, dưới các triều vua Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, và đầu triều Tự Đức, các lăng tẩm của 4 vị vua này còn mang đậm nét nghệ thuật kiến trúc cung đình xưa, chứ chưa bị lai căng với các nét kiến trúc phương Tây như một số lăng của các vị vua triều Nguyễn về sau này. Vì thế, tôi muốn đi thăm lăng của 4 vị vua đầu triều Nguyễn trước. Nhưng lăng Gia Long thì xa xôi, lại rất rộng lớn bao la, đi chắc mất cả ngày, không đủ thời gian. Lăng Tự Đức thì đã nghe tiếng là đẹp và thơ mộng, vì ít ra xây lăng xong đến 15 năm sau vua Tự Đức mới băng - ông ta từng đến sống ở Khiêm Cung (sau khi vua mất mới gọi là Kiêm Lăng) khá nhiều thời gian. Tuy nhiên, trước đến nay ít nghe thấy nói về lăng vua Thiệu Trị - vị vua thứ 3 của triều Nguyễn - người có thời gian trị vì trên ngôi báu khá ngắn (7 năm), và cũng không có nhiều việc làm nổi bật trong thời gian ngự trên ngai vàng. Điều đó khiến tôi quyết định đến lăng Thiệu Trị - Xương Lăng.

Vua Thiệu Trị (1841 - 1847) là con trưởng của vua Minh Mạng, húy là Nguyễn Phúc Miên Tông (bắt đầu từ thế hệ vua Thiệu Trị, việc đặt tên trong hoàng tộc bắt đầu phải tuân theo thứ tự trong bài Đế hệ thi và các bài Phiên hệ thi do vua Minh Mạng đặt ra). Vua Thiệu Trị do bà Tá Thiên Nhân Hoàng hậu - tên thật là Hồ Thị Hoa - sinh ra. Vua được 3 ngày tuổi thì bà Hoa mất, khi mới 16 tuổi.

Sự nghiệp làm vua của Thiệu Trị ngắn, ông mất vì bệnh năm 1847 khi mới 41 tuổi và ở ngôi được gần 7 năm (từ 2/1841 đến 11/1847), trong thời gian đó, sử sách không ghi lại nhiều những sự kiện, công việc nổi bật nào, nhưng đều ghi nhận rằng vua Thiệu Trị là người có tính nhân hậu, khoan hòa, chăm chỉ và cũng là một vị vua hay chữ, hay thơ. Tính ông không được sôi nổi xốc vác như vua cha là Minh Mạng, tất cả cá đường lối, thể chế do vua Minh Mạng đặt ra, vua Thiệu Trị cứ cho tiếp tục, mà hầu như không có cải cách gì (có một số ý kiến cho rằng nhà vua không nhiều ý tưởng cải cách, nhưng thực ra, với rất nhiều những cải cách do vua cha Minh Mạng đề ra, việc thực thi cũng đã tốn nhiều tâm sức rồi).

Trước khi mất, vua Gia Long có dặn lại Thái tử Đảm - vua Minh Mạng sau này - rằng không được tiến hành việc binh bên ngoài lãnh thổ đất nước, nhưng vua Minh mạng vốn là người rất xốc vác, năng nổ, trong thời kỳ làm vua, đã lờ đi lời di huấn của vua Gia Long, mang quân sang đánh Chân Lạp (Miên) - tất nhiên sau khi nước này cho quân sang đánh phá vùng biên giới nước ta - và chiếm nguyên nước này, đổi thành một trấn của Việt Nam. Đến khi lên ngôi, vua Thiệu Trị sau đó đã ra lệnh rút quân về nước, trả lại nước cho người Khomer.

Thời gian tại vị ngắn, vua Thiệu Trị tuy đã nghiên cứu kiến trúc lăng Gia Long và lăng Minh Mạng, cũng như vạch ra ý tưởng cho khu lăng của mình, nhưng nhà vua chưa nghĩ đến việc tìm cuộc đất để xây dựng lăng tẩm cho mình, thì đột nhiên lâm bệnh và băng hà. Sử chép lại rằng, trước khi mất, vua dặn với Hông Nhậm (vua Tự Đức sau này) : "Chỗ đất làm Sơn lăng nên chọn chỗ bãi cao chân núi cận tiện, để dân binh dễ làm công việc. Con đường ngầm đưa quan tài đến huyệt, bắt đầu từ Hiếu lăng, nên bắt chước mà làm. Còn điện vũ liệu lượng mà xây cất cho kiệm ước, không nên làm nhiều đền đài, lao phí đến tài lực của binh dân" - thật là lời nói của một vị vua biết thương dân.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

Vua Thiệu Trị băng hà ngày 4/11/1847, ngay sau đó, vua Tự Đức lên nối ngôi và sai người đi tìm xem thế đất để xây lăng cho vua cha, và họ đã tìm được một cuộc đất tốt tại chân một dãy núi thấp tại làng Cư Chán, huyện Hương Thủy, cách Kinh thành chừng 8km (gần hơn so với 2 lăng có trước đó là lăng Gia Long và lăng Minh Mạng). Sau, núi ấy được gọi là núi Thuận Đạo, lăng ấy được gọi là Xương Lăng.

Ngày 11/2/1848 công cuộc xây dựng lăng bắt đầu được tiến hành. Về đại thể, các công trình mang tính thờ phụng ở lăng, thì bắt chước theo cách ở lăng Gia Long, Huyền cung, Toại đạo thì làm giống cách thức của lăng Minh Mạng. Vua Thiệu Trị trước lúc mất có dặn phải làm lăng đơn giản, "kiệm ước" để "đỡ lao phí đến tài lực của binh dân", nhưng rồi Tự Đức cũng vẫn cho xây dựng lăng khá bề thế. Toại đạo - con đường hầm đưa quan tài vua vào huyệt mộ - được xây vào ngày 24/3/1848. Ngày 14/6/1848, vua Tự Đức đích thân lên lăng kiểm tra công việc hoàn thiện lăng, và 10 ngày sau thi hài vua Thiệu Trị được đưa vào an tán tại lăng (Trước đó, trong vòng gần tròn 8 tháng, quan tài nhà vua được quàn tại điện Long An trong cung Bảo Định). Tấm bia Thánh đức thần công hơn 2500 chữ do vua Tự Đức viết, mãi ngày 19/11/1848 mới được dựng lên. Như vậy, tổng thời gian thi công lăng Thiệu Trị vẻn vẹn có hơn 9 tháng.

Ngoài ra, trong khu vực xung quanh lăng Thiệu Trị còn có một số lăng mộ khác của các thành viên trong gia đình nhà vua, mà thân cận nhất là mẹ đẻ và vợ chính của nhà vua. Nằm hơi chếch phía trước là lăng Hiếu Đông của mẹ vua (bà Hồ Thị Hoa), và ngay bên trái lăng là lăng Xương Thọ của vợ vua (bà Từ Dũ). Lăng bà Từ Dũ nhìn thẳng sang mộ vua, còn lăng vua nhìn thẳng sang nơi mộ của mẹ vua.

Lăng Thiệu Trị khác với lăng vua cha (Minh Mạng) ở chỗ không xây vòng La Thành bao bọc, mà giống lăng Gia Long phần nào. Tuy nhiên lăng Gia Long có nhiều đồi núi trùng điệp bao quanh, còn lăng Thiệu Trị chỉ tự lưng vào núi Thuận Đạo, còn phía trước và xung quanh lăng là đồng ruộng bao la.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/thieutri.jpg
Không ảnh lăng Thiệu Trị - ảnh sưu tầm Internet

Cũng vì mang hơi hướng cấu trúc của cả 2 lăng của hai vua tiền nhiệm, và "tiếp thu có chọn lọc", bố cục của lăng Thiệu Trị đã khác với cả hai lăng trên (Gia Long và Minh Mạng) ở chỗ đã chia tách ra làm 2 trục chính, song song và cách nhau khoảng 100m : Trục lăng và Tục tẩm.

Về mặt phong thủy, lăng Thiệu Trị ở thế "Sơn chỉ thủy giao", mặt quay về phía Tây Bắc, một hướng rất ít được dùng trong các công trình lớn ở Huế hồi đó. Đồi Vọng Cảnh và núi Ngọc Trản chầu phía trước lăng theo vị thế "thanh long - bach hổ" (tuy nhiên không hiểu sao, đồi Vọng Cảnh bên phải lăng được gọi là "long", núi Ngọc Trản bên trái được gọi là "hổ", trong khi về phong thủy, nguyên tắc là "tả thanh long, hữu bạch hổ"). Núi Chằm phía trước khá xa được coi là "tiền án" của lăng, dòng sông Hương trước mặt là yếu tố "minh đường", núi Kim Ngọc phía sau là "hậu chẩm". Thiên nhiên và kiến trúc ở lăng liên quan với nhau một cách mật thiết. Lăng Thiệu Trị trầm mặc và thanh thoát nằm giữa núi đồi rộng lớn, đồng ruộng bao la. Đó là thời xưa, khi lăng còn chưa bị thời gian tàn phá, năm 1939, một nhà nghiên cứu người Pháp từng phát biểu : " Lăng Thiệu Trị có thể được xem là một trong những thành tựu độc đáo nhất của nền mỹ thuật Việt Nam thế kỷ XIX" - Đăng trong sách Những người bạn cố đô Huế (BAVH).

Đấy là ngày xưa, còn hiện nay lăng vua Thiệu trị tan hoang đổ nát gần hết rồi.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6064.jpg
Khu vực lăng vua, nhìn từ phía con đường nhựa đi ngang qua.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

Bố cục khu lăng Thiệu trị gồm hai trục song song với nhau, là Trục lăng và Trục tẩm.

Ở Trục lăng, từ ngoài vào, là các công trình :
Hồ Nhuận Trạch - Bình phong - Nghi Môn - Sân chầu (Bái đình) - Bi đình - Lầu Đức Hinh - Trụ biểu - Cầu Đông Hòa, cầu Chánh Trung, cầu Tây Định - Bửu thành.

Ở Trục tẩm gồm các công trình :
Bình phong - Hồ Điện - Sân chầu - Hồng Trạch Môn - Tả, Hữu Phối viện - Điện Biểu Đức - Tả, Hữu Tùng viện.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6066.jpg
Từ hồ Nhuận Trạch nhìn vào khu lăng.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6067.jpg
Bức Bình phong đơn giản ngay sau hồ Nhuận Trạch

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6068.jpg
Từ Nghi Môn nhìn vào Sân chầu và Bi đình

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6070.jpg
Nghi Môn là cổng vào bằng đồng đúc hình rồng vờn mây (Long vân đồng trụ)

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

Các công trình ở khu lăng vua, hầu như đã tan hoang hết cả, chi còn hàng tượng voi ngựa ở sân chầu, hai cột Trụ biểu là còn tương đối nguyên vẹn. Tòa Bi đình thì như là sắp sập bất cứ lúc nào, lầu Đức Hinh (có vai trò giống như Minh Lâu ở lăng Minh Mạng) thì đã sập đổ tan nát tự bao giờ.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6071.jpg
Từ Sân chầu nhìn về Bi đình - hai cây Trụ biểu vươn lên trời cao.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6069.jpg
Hàng tượng Voi ngựa hai bên Sân chầu - giống các lăng khác, cũng gồm 1 voi, 1 ngựa và 5 tượng quan văn võ.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6108.jpg
Từ Sân chầu, lên một hàng bậc cấp, có hai con Nghê đồng hai bên Bi đình.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6074.jpg
Bi đình nhìn từ phía trước, lan can rồng đá vẫn còn nguyên

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6086.jpg
Bi đình nhìn từ phía sau lai

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6079.jpg
Tòa đình còn hình dáng, nhưng bộ mái đã hư hỏng từ lâu, được lợp lại bằng tole, và tole cũng đã mục gần hết rồi

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6075.jpg
Bên ngoài tàn tạ thế, bên trong thì phải chống đỡ khắp nới thế này.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

Đây mới là bắt đầu những hình ảnh hoang tàn của khu lăng

http://i203.photobucket.com/albums/a...IMG_6076-1.jpg
Cây Trụ biểu bên trái Bi đình (hướng từ ngoài vào)

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6078.jpg
Trụ biểu bên phải, nhìn từ phía sau Bi đình

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6077.jpg
Lầu Đức Hinh xưa, đã sập đổ từ lâu

Lăng Minh Mạng đưa tất cả các công trình chính vào 1 trục dọc, còn lăng Thiệu Trị lại tách làm 2 trục, nên ở mỗi trục, số công trình kiến trúc cũng không quá nhiều, nhưng quả thực, lăng Thiệu Trị cũng đã chỉ được làm vừa đủ các công trình cần thiết mà thôi.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6082.jpg
Dấu tích cái nền của Lầu Đức Hinh xưa, và hai vườn hoa nhỏ phía trước

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6084.jpg
Lối đi lát đá còn nguyên, nhưng tòa lầu nay chỉ còn cái nền

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6085.jpg
Hai vườn hoa nhỏ phía sau đối xứng qua lối đi

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6087.jpg
Mặt nền Lầu Đức Hinh, các tảng đá có lỗ chôn cột thì vẫn còn.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6088.jpg
Từ nền Lầu Đức Hinh nhìn về phía Bửu Thành.

Chính ở khu vực này - ở đoạn giữa Bi đình và Bửu Thành - sự hoang phế thật thê lương, hệt như những đống đổ nát ở Mỹ Sơn. Đỉnh điểm của cảnh hoang tàn ấy, với cá nhân tôi, là bức ảnh này :

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6083.jpg
Cây Trụ biểu rêu phong vẫn đứng sừng sững, xung quanh là những dấu tích đổ nát và hoang phế.

Một mình giữa cái nắng chang chang trưa tháng 6 Huế, trong một khung cảnh hoang tàn và sự im lặng đáng sợ - ở một nơi ngày xưa vốn là một trong những khu lăng được đánh giá là có giá trị mỹ thuật hàng đầu của thế kỷ XIX ở Huế - tự nhiên trong lòng thấy bùi ngùi khôn tả, bật ra mấy lời cảm khái :

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6080.jpg
Một hình ảnh nữa về sự hoang phế của khu lăng Thiệu Trị (mình vốn ám ảnh hình ảnh hai cây Trụ biểu giữa đống đổ nát hoang tàn) - chụp từ bờ hồ Ngưng Thúy, trước khi vào khu vực Bửu Thành

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

Đi qua dấu tích cái nền Lầu Đức Hinh, với 2 cây Trụ biểu hai bên, là đã tới khu vực Bửu Thành đặt mộ nhà vua. Hồ Ngưng Thúy chạy dọc theo chiều dài khu lăng, và nằm vào khoảng giữa khu lăng và khu Tẩm điện thờ vua, đến trước Bửu Thành, hồ cũng lượn qua, ôm lấy Bửu Thành gần nửa vòng cung. Để tới Bửu Thành, có 3 cây cầu bắc qua hồ Ngưng Thúy : cầu Đông Hòa, cầu Chánh Trung, cầu Tây Định

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6091.jpg
Từ Lầu Đức Hinh nhìn về phía Bửu Thành. Ba cây cầu bắc qua hồ Ngưng Thúy, cây cầu bên trái ảnh là cầu Đông Hòa, bên phải ảnh là cầu Tây Định

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6092.jpg
Cây cầu ở giữa là cầu Chánh Trung, dẫn thẳng tới Bửu Thành

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6090.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6094.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6095.jpg
Một số góc nhìn về đường dẫn tới Bửu Thành, với hai hàng cổng "long vân đồng trụ" tàn tạ, hàng lan can cầu Chánh Trung long, gẫy mất quá nửa.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

Bửu Thành và Toại đạo ở lăng Thiệu Trị được làm theo kiểu của lăng Minh Mạng, vì thế Bửu Thành ở đây khá giống với Bửu Thành ở lăng Minh Mạng, cũng là một vòng thành tròn, xây trên một quả đồi, trong đó đặt mộ nhà vua.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6097.jpg
Ngoài lớp tường thành hình tròn ở trên cao, dưới chân đồi còn một vòng bờ kè, ở lăng Thiệu Trị, dường như người ta xếp đá làm vòng bờ kè này chứ không xây gạch như lăng Minh Mạng

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6099.jpg
Bên trong Bửu Thành, cây cối cũng um tùm

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6104.jpg
Bậc lên lát đá, cặp rồng đá làm lan can

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6103.jpg
Hai cánh cổng vào Bửu Thành luôn khóa.

Tôi từng đọc ở đâu đó rằng xưa hai cánh cửa ấy bằng gỗ, sau này vua Thành Thái cho thay bằng đồng (cũng không nhớ chính xác có phải với lăng Thiệu Trị không nữa, vì tìm mãi chưa thấy lại tài liệu).
Không như bên lăng Minh Mạng - có cái vẻ gì đó uy nghiêm, làm người ta ngài ngại - ở lăng Thiệu Trị quả có cảm giác bình dị đơn sơ hơn, nên tuy có mỗi mình, tôi vẫn (dám :D)thử ghé mắt nhìn qua lỗ thủng trên cửa Bửu Thành. Ở bên trong cây cối um tùm, cỏ dại cũng cao ngang lưng người. Người ta nói rằng, vị trí huyệt mộ vua không a biết được (tất nhiên trong khuôn viên Bửu Thành), ngày xưa, mỗi năm đến ngày giỗ nhà vua, người ta mới mở cửa Bửu Thành để vào phát cỏ dại, sau đó lại đóng cửa, dán niêm phong. Bên trong vòng tường hình tròn của Bửu Thành, người ta cứ đi phát cỏ men theo vòng tròn, và nếu không có bức tường làm hậu án (đối diện với cổng), cũng khó mà biết đã đi phát cỏ được bao nhiêu phần, vì sau một năm, cây cối, cỏ dại mọc lên che khuất cả mặt đất. Đấy là ngày xưa, còn bây giờ, có vẻ việc ấy không còn diễn ra nữa thì phải (không biết Nguyễn Phúc tộc sau này có khi nào vào Bửu Thành hay không nữa.)

Cám ơn tunbo về những bài viết về lịch sử và địa lý rất hay thêm nữa tay nghề phó nhòm dạo này cũng chuẩn ra phết đấy.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

Trước khi sang khu vực Tẩm điện nằm song song kế bên khu lăng, đứng từ phía Bửu Thành nhìn lại phía trước lăng, lại thấy nao nao với những đổ nát cùng hai cây Trụ biểu đứng sừng sững

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6101.jpg
Cây Trụ biểu phía cầu Đông Hòa.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6102.jpg
Cây Trụ biểu phía cầu Tây Định

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6107.jpg
Những cụm đá tảng xếp thành hình rồng chầu dưới chân Trụ biểu.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6105.jpg
Từ dưới chân Bửu Thành nhìn ra phía Bi đình.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6100.jpg
Từ trên Huyền cung môn nhìn ra.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

Trong khuôn viên toàn bộ Xương Lăng, có 3 cái hồ : Hồ Nhuận Trạch nằm trước lăng, Hồ Điện nằm trước khu Tẩm điện, Hồ Ngưng Thúy nằm dọc giữa hai khu Lăng và Tẩm, đoạn cuối bẻ cong ôm lấy Bửu Thành

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6109.jpg
Đoạn Hồ Ngưng Thúy nằm dọc giữa khu Lăng (bên trái) và khu Tẩm (bên phải), có nhiều sen mọc trong đoạn hồ này.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6106.jpg
Đoạn cuối Hồ Ngưng Thúy uốn cong, ôm lấy Bửu Thành. Đây là phần ở về phía tay phải Bửu Thành từ ngoài nhìn vào. Sen nhiều, cá cũng nhiều. Đến chỗ này, mới phát hiện không phải chỉ có duy nhất mình trong khu vực lăng, mà có một người nữa, đang câu cá bên Hồ Ngưng Thúy.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

Rời khu lăng đổ nát hoang lạnh, trong lòng vẫn cứ cảm thấy nao nao ngậm ngùi. Lúc đó thực ra mới khoảng hơn 9g sáng, nhưng nắng như đổ lửa, toàn khu lăng rộng mênh mông với các phế tích đổ nát, với 2 cây Trụ biểu rêu phong, giữa xanh ngắt cây cỏ. Ôi, một đời làm vua ...

Nằm song song và gần như đối xứng với khu lăng qua đoạn hẹp của Hồ Ngưng Thúy, là khu vực tẩm điện, là nơi đặt ban thờ nhà vua, và cũng là nơi sinh hoạt của các phi tần của vua sau khi ông ta băng hà. Vua Thiệu Trị mất khi mới 41 tuổi, nên các bà vợ thiếp của ông ta khi đó khá nhiều, phải lên Xương Lăng sống để lo việc thờ cúng nhà vua (chỉ có bà Từ Dũ là mẹ đẻ của vua Tự Đức thì ở lại Hoàng cung).

Khu vực Tẩm điện, gồm các công trình (từ trước ra sau) :

Bức Bình Phong - Hồ Điện - Nghi môn - Sân chầu - Hồng Trạch Môn - Tả, Hữu phối điện - Điện Biểu Đức - Tả, Hữ tùng viện.
Các công trình này đều còn cả, nhưng xuống cấp trầm trọng và đang trong quá trình trùng tu (Nhà nước rót vốn 106 tỉ đồng).

Khác một chút với khu lăng, bức Bình Phong ở khu Tẩm được xây phía trước Hồ Điện.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6112.jpg
Bình Phong khu Tẩm điện được xây phía trước Hồ Điện, dưới chân một cái gò nhỏ trồng thông xanh mướt.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6115.jpg
Từ bên này Hồ Điện trông sang Bình Phong

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6110.jpg
Hồ Điện, nằm ngang hàng với Hồ Nhuận Trạch bên khu lăng.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6113.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6111.jpg
Sen trong Hồ Điện

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6114.jpg
Nghi Môn, phía xa xa trên cao là Hồng Trạch Môn

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6116.jpg
Từ Nghi Môn lên tới Hồng Trạch Môn là một sân chầu rộng lớn, chia làm 4 cao độ

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6117.jpg
Sân chầu ở khu vực Tẩm điện rộng không kém sân chầu bên khu Lăng

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6118.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6119.jpg
Ở bậc sân gần sát Hồng Trạch Môn - nắng quá, nhưng ở góc này có nhiều cây.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6124.jpg
Ở bậc sân cao nhất

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6125.jpg
Chiếc vạc trước cửa Hồng Trạch Môn, đã bị vỡ một mảng lớn bên hông, và gẫy mất một tai. Từ đầu thế kỷ XVIII, các vua Nguyễn cho bày nhiều Vạc hoặc Đỉnh đồng ngay trước cung điện, lăng tẩm như một biểu tượng thể hiện sự uy nghiêm và sức mạnh của triều đại (Ngày xưa, sau mỗi chiến thắng, người ta thường đúc Vạc hoặc Đỉnh từ những vật bằng đồng thu được của đối phương như là một cách thể hiện dụng ý tượng đài kỷ niệm chiến thắng). Đỉnh thường có hình tròn với 3 chân, 2 tai; hoặc hình chữ nhật với 4 chân 2 tai (các Đỉnh trong Hoàng thành thường là loại đỉnh tròn, càn ở các khu lăng thường là đỉnh chữ nhật như trong hình). Nhưng cái Đỉnh này (và cả bên lăng Minh Mạng cũng có một cái đặt trước Hiển Đức Môn kiểu chữ nhật 4 chân tương tự) có vẻ được đúc bằng gang chứ không phải bằng đồng.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6120.jpg
Từ Hồng Trạch Môn nhìn xuống sân chầu, Nghi Môn và Hồ Điện, bức Bình Phong

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6123.jpg
Hồng Trạch Môn - cổng vào khu vực Tẩm điện lăng Thiệu Trị.

Ngay lối cửa nhỏ bên phải hình - cửa duy nhất mở để ra vào hiện tại - đặt một cái bảng to tướng, ghi đại ý : Khu vực đang tiến hành thi công, sửa chữa. Cấm vào. Nhưng vì lúc đó trước sân nắng chang chang, chả có ai, nên mình coi như không có thấy cái bảng to bự đó, cứ cắm cúi xộc vào trong và ... giương máy chụp. Vào đến sân bên trong Hồng Trạch Môn, lập tức có một ông mặc đồng phục tiến ra.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6132.jpg
Hồng Trạch Môn phía bên trong nhìn ra. Người đang đứng trong ô cửa, là vị nhân viên đang "mời" kẻ chụp ảnh đi ra.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6127.jpg
Thang gỗ lên lầu trên của Hồng Trạch Môn

Đến nhát này xong, ông kia sốt ruột chạy lại ... dắt ra ngoài :D. Sau một hồi uốn lưỡi, có kết quả khả quan không ngờ, là vì biết khen cái này :

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6129.jpg
"Cái cây (hình như cây Vạn tuế) có vẻ quý quá, chú nhỉ?"

Thế là gãi đúng chỗ, ông ta bèn bảo : "Vào chụp lại đi, cây này được trồng từ khi lăng xây xong, năm 1848, tức là đến nay, nó ít nhất đã hơn 160 năm rồi đó".

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6128.jpg
Cây quý như hình con rồng bên canh Hồng Trạch Môn.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

Nghe ông ta kể, mình cũng thấy cái cây quả là ... quý thật, bèn chậc lưỡi khen mấy câu (thật tình). Tự dưng ông ta bảo : "Thôi, giờ để tui dẫn chú đi tham quan toàn khu này, chụp thoải mái, nhưng có ai hỏi, cứ nhận là cháu tôi mới ngoài Hà Nội vào nhé". (ặc, thấy mình nói tiếng Bắc, ông ấy phán ... như thật :D). Thế rồi ông ấy dẫn tôi đi khắp khu Tẩm điện, và làm hướng dẫn viên luôn. Cám ơn ông chú tốt bụng, bõ công mình đội nắng lội bộ vào đây.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6130.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6131.jpg
Tả, Hữu phối điện ngay sau Hồng Trạch Môn, phía trước Điện Biểu Đức. Mái ngói 2 tòa điện này, có vẻ vẫn là ngói cũ ngày xưa.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6133.jpg
Điện Biểu Đức - điện thờ chính của vua Thiệu Trị. Đang trong quá trình trùng tu. Bên trong, ban thờ đã được tạm dọn đi để lấy chỗ thi công, ông chú không cho vào trong ấy.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

Tả, Hữu tùng viện là nơi ăn ở, sinh hoạt của các bà phi, thái giám,... của nhà vua lên ở Xương Lăng lo việc thờ tự vua. Hai tòa viện này, ngày nay đã xuống cấp trầm trọng, đang được chống đỡ để trùng tu.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6134.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6138.jpg
Hai tòa viện cũ đã xuống cấp

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6135.jpg
Các cây cột giờ phải chống đỡ bằng gỗ thế này.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6136.jpg
Các bức vách ngăn phòng ở của các bà phi - bằng dăm gỗ ép với đất sét, từ 1848 đến nay (theo lời của "guider")

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

Đến đó là hết khu vực Tẩm điện của Xương Lăng, cũng không có nhiều công trình, và đang trong quá trình trùng tu, nên cũng không có gì nhiều để chụp.
Phía sau Tẩm điện của Xương Lăng, chếch về phía tay phải (từ ngoài vào), qua một vạt rừng thông thưa khoảng hơn 100m là đến khuôn viên Xương Thọ Lăng - lăng mộ của bà Thái hậu Từ Dũ, vợ vua Thiệu Trị, mẹ đẻ vua Tự Đức.

Bà Từ Dũ là một người phụ nữ được sử sách cũng như dân chúng đánh giá rất cao về tư cách và nhân phẩm. Bà nổi tiếng với vai trò làm mẹ của vua Tự Đức hơn là thời kỳ làm vợ vua Thiệu Trị, với kiến thức rộng lớn, bản tính cần kiệm, bà đã có ảnh hưởng nhiều đến vua Tự Đức. Bà mất năm 1902, thọ 92 tuổi, và tháng 5/1902 được an táng ở Xương Thọ Lăng trong khuôn viên Xương Lăng của vua Thiệu Trị.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6139.jpg
Toàn cảnh khu lăng mộ bà Từ Dũ nhìn từ phía Tẩm điện Xương Lăng

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6142.jpg
Nhìn từ trước Xương Thọ Lăng : có một hồ nhỏ hình bán nguyệt làm Minh đường, hai cây Trụ biểu phía trước. Thẳng trước mặt, sau rặng thông là Bửu Thành Xương Lăng, chếch bên tay trái ảnh là khu Tẩm điện Xương Lăng

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6141.jpg
Xương Thọ Lăng, nhìn từ bờ hồ bán nguyệt trước lăng. Khu Xương Thọ Lăng mới hơn trăm năm, trông cũng hoang phế như toàn cảnh Xương Lăng.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6143.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6151.jpg
Các bậc lối đi gạch vỡ nát và các hàng lan can rêu phong, cổng vào lăng mộ đơn giản.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6150.jpg
Từ cổng vào mộ nhìn ra phía trước lăng.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6145.jpg
Bình phong lăng mộ ngay sau cổng vào khu mộ.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6148.jpg
Những nét trang trí trên Bình phong - từ 1902 đến nay.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6146.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6149.jpg
Ngôi mộ đá đơn giản. Mộ được bao quanh bởi một vòng tường gạch thấp, có bức tương phía sau làm Hậu án xây cũng đơn giản, nhưng trang trí khá đẹp.

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

Rời khỏi lăng bà Từ Dũ, ngồi nghỉ trong bóng mát của cây cối bên bờ Hồ Điện, quả thấy việc đến Lăng Thiệu Trị là quyết định sáng suốt. Ông xe ôm cũng bảo : "Rất ít người Việt thuê tui chở đến lăng Thiệu Trị, trong khi đến đây rất mát mẻ, yên tĩnh và cũng đẹp chả thua chỗ nào".
Tiếp tục tìm đường vào lăng Hiếu Đông - lăng mẹ vua Thiệu Trị - ở gần đấy, sau khi đã nhờ ông chú tốt bụng vẽ cho cặn kẽ. Lăng Hiếu Đông gần như đối xứng với Lăng Thiệu Trị qua con đường nhựa chạy ngang qua trước lăng. Từ con đường đất từ lăng Thiệu Trị đi ra, vượt qua đường nhựa, thẳng vào làng bằng con đường đất nhỏ, hai bên rợp bóng cây. Chỉ dẫn thì như thế, đi vào đường ấy chừng gần 1km là đến. Vừa đi vừa hỏi thăm dân, ai cũng bảo : đúng rồi, sắp tới rồi. (Vụ này phải hỏi đường, vì ông xe ôm cũng chưa từng vào lăng Hiếu Đông, dù biết lăng đó nằm gần Xương Lăng).

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6152.jpg
Đi vào đường làng chừng 500m thì thấy hai cây Trụ biểu của lăng Hiếu Đông, càng chắc mẩm là sắp đến rồi.

Nhưng càng đi tiếp, càng thấy như mình đi sai đường, đã vượt qua 2 cây Trụ biểu, xuyên qua hết khu làng, đến đồng không mông quạnh, không còn lối đi, mà không thấy lăng, không thấy lối nào vào chỗ 2 cây trụ biểu. hay sai đường, đi ra phía sau lăng mất rồi? Lại đi ngược ra dò lối lại gần 2 cây Trụ biểu. Cuối cùng phát hiện ra "con đường" độc đạo để đến chỗ 2 cây Trụ biểu giữa ruộng mía.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6154.jpg
Vượt qua "cây cầu" này mới sang được chỗ 2 cây Trụ biểu.

Lúc này, xe ôm đã phải dừng lại từ xa rồi, đi bộ theo lối mòn mới lần ra đến chỗ này. Cây gỗ bắc qua một con mương - hay suối gì đó - hẹp, nhưng có nước chảy. Nắng chang chang - lúc đó đã hơn 10g chút xíu - băng qua khoảng đất trống mới cày cuốc, đến ruộng mía bạt ngàn. Chả có ai. Tự vạch cây cỏ, vạch mía ra tìm đường. Nhưng cuối cùng cũng thấy có 2 cây Trụ biểu trơ trơ giữa ruộng mía, tuyệt không thấy gì khác.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6153.jpg
Xung quanh 2 cây Trụ biểu hoàn toàn hoang vắng, không có gì ngoài mía và cỏ cây

28 giờ ở Cố đô Huế - Part 5 : Lăng Thiệu Trị
 

Lúc ấy, trong cánh đồng mía không có một ai khác để mà hỏi han, đành ... quay trở ra chỗ xe ôm đang chờ, rồi tính chuyện quay về Huế luôn. Nhưng cái thói thường, lúc tìm thì không ra, lúc từ bỏ ý định tìm, thì tự dưng lại thấy :D.
Đúng 2 cây Trụ biểu ấy là của lăng Hiếu Đông, nhưng lăng cách đó hơi xa, mà "xa" về phía đường nhựa, tức là khi mải ngó Trụ biểu, đã đi qua lăng lâu rồi, lúc quay lại tìm, thì chưa quay lại tới lăng, mà lại mò đường tới Trụ biểu.

Đây thực tế là một khu lăng nhỏ của mẹ vua Thiệu Trị - vợ vua Minh Mạng. Bà tên Hồ Thị Hoa - tức là bà Tả Thiên Nhân Hoàng hậu, có ban thờ đặt trong Sùng Ân Điện, bên canh ban thờ vua Minh Mạng. Sinh vua Thiệu Trị được 3 ngày thì bà mất, khi mới 16 tuổi. Lăng Hiếu Đông chỉ là khu lăng mộ của bà, sau khi bà được đưa vào thờ trong Sùng Ân Điện trong lăng Minh Mạng.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6155.jpg
Khi bà mất, Hoàng tử Đảm còn chưa được truyền ngôi, nên có lẽ vì thế, khu lăng mộ của bà vì thế cũng đơn giản. Chỉ là một vòng tường thành bao bọc lấy ngôi mộ, một khoảng sân nhỏ được tôn cao lên, với các bậc đi lên cũng được làm lan can giả bằng 2 con rồng đá nhỏ.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6156.jpg
Bậc cấp dẫn từ sân lên khu mộ, cặp rồng đá đã gãy vỡ.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6158.jpg
Không biết ngày xưa, cánh cổng thế nào, còn bây giờ, nó thế này. Tường bao quanh mộ xây bằng gạch, còn cổng xây bằng đá (không biết tên cái cổng này, vì biết mỗi chữ MÔN :) )

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_6157.jpg
Cổng bị khóa, đành thò máy chụp được gì thì chụp. Bức bìng phong trước mộ được làm bằng đá, rất đơn giản như thế này. Không chụp được ảnh ngôi mộ.

Quanh khu vực, còn có một số lăng mộ nhỏ của các thành viên trong gia đình vua Thiệu Trị, nhưng xem giờ đã 10g15, nên phải quay lại Huế. Kết thúc cụm quần thể lăng Thiệu Trị.